Đúng như những lời tâm sự của ông trong tập sách Viết dưới đèn dầu vừa xuất bản năm 2008: Hà Nội có rất nhiửu vẻ đẹp mà mỗi vẻ đẹp lại thích hợp với mỗi người... Vử mà u sắc nó mang nhiửu mà u thời gian... Phố cổ, những căn nhà cổ và o tranh rất dễ đẹp... Có nhiửu mảng tường tưởng như là bẩn, không phải đâu. Nó rất đẹp đối với những đối tượng biết nhìn thấy, biết khám phá... những loang lổ, những dấu vết thời gian ấy thêm và o óc tưởng tượng của người nghệ sĩ, sẽ tạo ra những cái đẹp bất ngử...
Bùi Xuân Phái
Bùi Xuân Phái Sinh ngà y 1/9/1920 tại Hà Nội (là ng Kim Hồng, xã Vân Canh, tỉnh Hà Đông cũ)- địa danh là một là ng quê với nghử vẽ tranh khắc gỗ dân gian nổi tiếng. Chính vì thế mà ấn tượng tuổi thơ với những gam mà u rực rỡ, những hình vẽ kử³ thú gắn với là ng quê Việt Nam đã luôn theo suốt ông trong cuộc đời một nghệ sĩ. Tốt nghiệp Trường Cao đẳng Mử¹ thuật Đông Dương (1941- 1946), Bùi Xuân Phái đã có ngót nửa thế kỷ gắn bó máu thịt cả đời mình với hội hoạ- mà trong đó, hà ng trăm góc phố cổ Hà Nội đã là m nên một cụm từ- Phái Phố - Phố Phái nổi tiếng cả trong và ngoà i nước.
Nhớ lại những năm tháng chiến, những ngà y máy bay Mử¹ ném bom miửn Bắc. Hồi đó, tôi, họa sĩ Tường Vân từ Hải Phòng vử, nhà thơ Lưu Quang Vũ, họa sĩ Bùi Xuân Phái, nhà thơ Phùng Quán và đạo diễn điện ảnh Trần Thịnh vẫn lang thang mấy quán rượu phố Tạ Hiện nhập nhoạng lên đèn. Chúng tôi ngồi nhõm nhi tí rượu cuốc lủi và mấy củ lạc luộc, gói lạc rang. Họa sĩ Bùi Xuân Phái thường cười nhẹ nhẹ, mặt ửng hồng vì tửu lượng ông vốn rất ít, chỉ để lấy vui với bạn hữu thân tình. Những khi ấy, ông hay nói vử hội họa. à”ng nói vử bột mầu, vử sơn dầu, vử chì than, vử ký họa, với thiết kế mử¹ thuật sân khấu và minh họa. Nhưng bao giử ông cũng hay nói vử phố. Và quả thật, phố cổ Hà Nội đã gắn bó máu thịt với ông suốt cả một đời cầm bút vẽ. Bởi thế, anh em trong giới và công chúng yêu hội họa Việt Nam vẫn gọi là Phái - Phố hay Phố - Phái.
Phố cổ Hà Nội gắn bó máu thịt với ông
Và hình như, mỗi khi nhắc đến Hà Nội, có lẽ không thể không nhắc đến họa sĩ Bùi Xuân Phái... Hôm nay, khi ngồi giữa Thà nh phố Hồ Chí Minh, thấy anh em, bạn bè, người lạ, người quen, người trong giới hay ngoà i giới hội họa luôn nhắc đến ông. Với riêng tôi, nghĩ vử tranh Bùi Xuân Phái, ngoà i bảng mầu trầm buồn và những vạch sáng trắng; tôi còn rất đam mê dăm ba nét chấm phá và những đốm mầu da cam nguyên chất rất đỗi tà i hoa.
Bởi tôi được biết ở TP Hồ Chí Minh, một trong những bức tranh khá nổi tiếng của họa sĩ Bùi Xuân Phái -Hà Nội 1946 đang được một người yêu hội họa giữ gìn rất trân trọng... Cũng những năm tháng đó, những buổi tối mùa đông chuyển gió heo may Hà Nội, tôi cùng nhà thơ Phùng Quán, họa sĩ Bùi Xuân Phái lang thang đến nhà nghệ sĩ điện ảnh Trần Trung Tín số 7 phố Nguyễn Biểu ở gần Hồ Tây.
Anh là diễn viên Xưởng phim truyện Việt Nam, người Nam Bộ tập kết, đã ngoà i băm nhưng cứ thích độc thân. Nhưng rồi do ngẫu hứng, Trần Trung Tín tìm đến với hội hoạ -suốt ngà y đêm bôi vẽ. Vừa vẽ tranh trên các tử báo đã bử đi, hoặc trên bìa sách vở học sinh, trên cả các mảng tường nhà ở- bằng than, bằng bút chì, bút bi, bột mà u, rồi cả sơn dầu của anh em hoạ sĩ mang đến cho... Anh vẽ thâu đêm suốt sáng- quên ăn, quên ngủ, vẽ như lên đồng... chỉ với một thể loại là tranh trừu tượng có đử tà i tình yêu, mùa thu, chim hòa bình, em và súng.
Bốn anh em chúng tôi quây quần vừa ngâm nga thơ phú, vừa vẽ - vừa nhâm nhi chén rượu cuốc lủi, và i hạt lạc rang, lưng cơm rang đỡ đói lòng. Những lúc đó, Bùi Xuân Phái lại hà o hứng ký họa chân dung tôi, Trần Trung Tín và Phùng Quán. Cũng như ông phác hoạ dăm ba nét phố cổ trên bao thuốc lá, trên cả vử bao diêm, nghĩa là trên tất cả những gì có thể vẽ được- vì ngà y ấy giấy vẽ còn hiếm hơn và ng.
Sau nà y, đến ngà y giải phóng miửn Nam, thống nhất đất nước; nghệ sĩ Trần Trung Tín vử Sà i Gòn- anh lấy vợ, và vẫn vẽ, cả là m thơ rồi đi đạp xích lô. Bây giử thì cả Bùi Xuân Phái, Phùng Quán và Trần Trung Tín đửu đã đi xa mãi mãi, thi thoảng có lúc đi qua phố Nguyễn Biểu rẽ ngang và o Quán Thánh - những kỷ niệm vui buồn thời chiến tranh ngà y ấy lại hiện vử rõ nét trong tôi...
Vậy là đã trẵn hai mươi hai mùa thu, từ khi Danh họa Bùi Xuân Phải qua đời. Nhưng những kỷ niệm một thuở hà n vi có vui và buồn, có no và đói, có cả vinh và nhục trong niửm vui sáng tạo bất tận của người nghệ sĩ, vẫn như những ngọn lửa bùng cháy lên trong tôi không bao giử tắt. Như những bức tranh Phái- Phố mùa xuân vẫn còn mãi với thời gian, mà giải thưởng Hồ Chí Minh đã vinh danh ông một cách xứng đáng. Một đường phố ghi tên Bùi Xuân Phái bình yên và trân trọng đúng và o dịp Đại lễ ngà n năm Thăng Long.
Và rồi, những nỗi niửm tâm sự của ông vử nghử lại luôn vang lên trong tôi, thân thiết hơn bao giử hết: Nhà văn không ngà y nà o không viết, thì trong ngà nh họa cũng vậy thôi. Phải vẽ hà ng ngà y. Hình như không vẽ luôn, tay nó cứng ra. Vẽ nhiửu, vẽ cho thuần tay để lúc nà o cũng thà nh điêu luyện và thoải mái, ông Henri Matisse vẽ như chơi là vì ông vẽ rất nhiửu. Nên hiểu vẽ với tâm hồn nghệ thuật, chứ không phải vẽ nhiửu để... kiếm tiửn nhiửu!...
Người Hà Nội
http://nguoihanoi.com.vn/ha%C2%A0-noi-co-pho-bui-xuan-phai_215361.html