Niềm vui đến trường
1. Những năm 40 và 50 của thế kỷ trước, làng tôi là một làng kháng chiến. Ngay đầu làng một ụ chiến lũy kiên cố được xây dựng. Gồm ba ụ đất rất to ốp thân tre chung quanh, xây so le nhau, đường dích dắc, giặc Pháp mà tấn công thì xe tăng tàu bò của chúng không thể vào làng được. Dân quân du kích sẽ mai phục sau ụ chiến lũy để tiêu diệt chúng. Cả làng thực hiện ba không: “Không nghe, không biết, không trông thấy gì” khi có người lạ mặt vào làng hỏi han, để phòng ngừa Việt gian, gián điệp chỉ điểm cho máy bay giặc bắn phá. Chúng tôi được phổ biến, bọn gián điệp thường dùng gương để chỉ điểm. Chúng đặt gương vào mục tiêu cần bắn phá, máy bay địch bay trên cao phát hiện ánh gương phản chiếu và cứ nhằm mục tiêu đó mà thả bom. Có một lần máy bay Pháp bắn trúng chiếc thuyền chở nước mắm đang thả neo tại khúc sông chảy qua làng tôi. Hôm đó tôi không xuống hầm trú ẩn, mà núp trong bụi cây, để xem máy bay. Hai chiếc máy bay Bê-vanh-xít bổ nhào, bắn mấy loạt đạn rồi bay đi thẳng. Chiếc thuyền gỗ bị trúng đạn, nát tan, một loạt chum nước mắm bằng sành bị vỡ tung, mặt nước sông gần đó nhuốm màu cánh gián khiến chủ thuyền và cả dân làng tôi tiếc đứt ruột. Được cái may là không có thiệt hại về người.
Tôi vẫn còn nhớ cuộc diễn tập tản cư mà tôi đã tham gia khi tôi mới lên tám. Khoảng một giờ sáng hôm đó, tôi đang ngủ say, bỗng tiếng kẻng báo động vang lên trong làng. Tiếng loa oang oang: “Thưa toàn thể nhân dân, quân Pháp sắp tấn công vào làng ta, yêu cầu tất cả bà con chuẩn bị gồng gánh ra ngay đầu làng tập trung đi tản cư”. Mẹ tôi vội vàng thu xếp quần áo, nồi niêu, gạo muối, tất cả cho vào hai chiếc thúng rồi vào giường vỗ mạnh vào người tôi, gọi to:
- Thự, Thự ơi, dậy, dậy ngay, đi tản cư!
Tôi nửa tỉnh nửa mê ú ớ hỏi mẹ:
- “Tản cư” là cấy chi hả mẹ?
- Dậy, đi, rồi khắc biết, - mẹ tôi quát.
Tôi lổm nhổm bò dậy khỏi giường.
Trong tiếng kẻng báo động thúc giục dân làng, tôi lon ton chạy theo sau mẹ, cho dù mắt vẫn còn ngái ngủ. Cả làng tôi từ già chí trẻ, hàng trăm con người, gồng gánh trên vai, tay xách nách mang cùng nhau đi “tản cư”. Nhiều phụ nữ con còn nhỏ phải cho con ngồi vào thúng để gánh. Đoàn người rồng rắn nối đuôi nhau, lặng im đi trong bóng đêm tịch mịch, không hề nghe thấy tiếng súng nổ của quân thù. Tôi thấy có mấy con chó cũng đi trong đoàn, chắc là chúng đi theo chủ, chúng tự động đi, chứ chúng có nằm trong diện bắt buộc phải đi tản cư đâu. Biết thân phận mình, cho nên chúng ngoan ngoãn, lặng lẽ bước đi, không một tiếng sủa, không làm lộ bí mật của làng. Đi được chừng một cây số thì chúng tôi được lệnh ngồi tập trung trên đoạn đường nằm giữa cánh đồng. Như vậy là cả làng đã tản cư đến địa điểm an toàn. Cũng như các gia đình khác, mẹ tôi lặng im ngồi bên gánh đồ đạc tản cư. Tôi ngả người vào lòng mẹ, ngủ tiếp giấc ngủ chưa xong.
Bốn giờ sáng có lệnh báo an. Dân chúng lại lũ lượt kéo nhau trở về ngôi làng vẫn còn nguyên vẹn. Cuộc diễn tập thành công mĩ mãn. Cả làng tôi đã hoàn toàn trong tư thế sẵn sàng đánh giặc và tránh giặc. Giặc mà đến dân làng tôi ngay lập tức tản cư, thực hiện “vườn không nhà trống”. Trong làng chỉ còn lại lực lượng dân quân du kích chiến đấu, bám đất, bám làng. Cả làng tràn đầy niềm tin, cuộc kháng chiến trường kỳ nhất định thắng lợi.
Chiến dịch Đông Xuân 1953 - 1954 diễn ra. Cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân ta từ phòng ngự, cầm cự, chuyển sang tổng phản công mà đỉnh cao là chiến thắng Điện Biên Phủ ngày 7/5/1954. Cả làng tôi dốc hết sức người sức của cho tiền tuyến. Làng tôi là một làng kháng chiến. Cả làng kháng chiến, nhà nhà kháng chiến, người người kháng chiến, ta nhất định thắng, địch nhất định thua. Nhà nào trong làng tôi cũng treo tại vị trí trang trọng nhất câu khẩu hiệu “Tổ quốc là trên hết”. Tại các bờ tường trong làng người ta viết những câu khẩu hiệu chữ cực to: “Tất cả cho tiền tuyến”, “Tất cả cho tổng phản công”. Đám cưới nào cũng có câu khẩu hiệu: “Vui duyên mới không quên nhiệm vụ”. Thanh niên và thiếu nhi làng tôi đêm nào cũng tổ chức rước đuốc cổ động cho chiến dịch Đông - Xuân. Người vào bộ đội, kẻ đi dân công, cả làng thi đua tăng gia sản xuất chi viện cho tiền tuyến. Chưa bao giờ khí thế quyết chiến quyết thắng lại sục sôi như vậy tại làng Nguyệt Lãng của tôi. Dẫu mới 12, 13 tuổi, nhưng tôi là một trong những đội viên thiếu nhi hăng hái tham gia, không bỏ sót một cuộc rước đuốc cổ động nào. Bó đuốc làm bằng tre và nứa khô của tôi bao giờ cũng rất dài, cháy to và cháy đượm từ đầu đến cuối cuộc rước. Tôi vinh dự được chị phụ trách phân công “lĩnh xướng” hô khẩu hiệu trong cuộc rước đuốc.
Tôi hô: - Tất cả cho tiền tuyến!
Cả đoàn rước đuốc đáp lại: - Tất cả! Tất cả! Tất cả!
- Tất cả cho tổng phản công!
- Tất cả! Tất cả! Tất cả!
Tiếp:
- Hồ Chủ tịch muôn năm!
- Muôn năm! Muôn năm! Muôn năm!
- Đảng Lao động Việt Nam muôn năm!
- Muôn năm! Muôn năm! Muôn năm!
Tôi có cảm giác, những bó đuốc rực hồng hừng hực khí thế của chúng tôi sẵn sàng đốt cháy bất kỳ kẻ thù nào.
2. Ngày 20/7/1954, Hiệp nghị Geneve về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Đông Dương được ký kết. Cả làng tôi vui như Tết. Cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân ta hoàn toàn thắng lợi, hòa bình lập lại. Không còn những trận ném bom, những cuộc oanh tạc của máy bay Pháp, cho nên chúng tôi không còn phải chui xuống hầm tăng-xê trú ẩn. Chỉ trong mấy ngày trời, toàn bộ hệ thống hố hầm trú ẩn (tăng-xê) đào dọc hai bên đường làng và trong các vườn nhà được san lấp. Dấu vết chiến tranh không còn, làng kháng chiến trở thành làng hòa bình. Hết rồi cảnh đi học ban đêm làm tôi sợ ma. Chúng tôi được mặc áo trắng đến trường, điều hoàn toàn cấm kỵ trong thời chiến. Để chào mừng chiến thắng Điện Biên Phủ và hòa bình lập lại, thanh thiếu niên làng tôi dựng ba chiếc cổng chào cỡ lớn, rất đẹp, kết bằng lá dừa và lá móc, ở đầu làng, cuối làng và giữa làng. Khẩu hiệu mừng chiến thắng và cờ đỏ sao vàng phấp phới bay trên cổng chào làm nức lòng dân làng. Tối tối thanh thiếu niên tổ chức rước đuốc mừng thắng lợi. Tay giương cao đuốc sáng, trên sáu chục thanh thiếu niên đi cổ động từ đầu làng đến cuối làng, miệng hô vang những câu khẩu hiệu: “Nhiệt liệt hoan nghênh chiến thắng Điện Biên Phủ!”, “Nhiệt liệt chào mừng hòa bình lập lại tại Đông Dương!”, “Hồ Chủ tịch muôn năm!” “Đảng Lao động Việt Nam muôn năm!”… Sau cuộc rước đuốc, chúng tôi tập hợp tại sân đình, cùng nhau múa hát mừng thắng lợi cho đến tận khuya:
Yêu hòa bình Tổ quốc chúng ta
Yêu ruộng vườn quê hương ngàn đời
Toàn dân, đoàn kết
Siết tay nhau lòng vang câu ca.
Hoặc múa sạp:
Sòn sòn sòn đô sòn
Sòn sòn sòn đô rê
Đô rê đô mí sì rê
Đô rê mí rê đô là…
Sau ngày hòa bình lập lại, ca khúc Quê tôi giải phóng (sau này tôi được biết tác giả là nhạc sĩ Văn Chung) là ca khúc được thanh thiếu niên làng tôi hát nhiều nhất, hát không biết chán. Chúng tôi hát vang ca khúc này trong bất kỳ cuộc hội họp, sinh hoạt tập thể nào. Vì vui quá, vì thích quá, vì hòa bình rồi, vì sung sướng quá. Tôi thích nhất đoạn ca từ “Ríu ra ríu rít, từng đàn con nít, dúng dăng dúng dẻ, từng đàn con trẻ đi học ban ngày”. Một hình ảnh đẹp, rất đáng yêu, một cảnh thanh bình ở làng quê mà mới gần đó thôi không thể có. Tôi mường tượng trong đầu, trong đàn con nít này có cả tôi. Vì rất thích ca khúc này cho nên suốt ngày tôi nghêu ngao hát:
Từ ngày giải phóng quê tôi.
Mít tinh lại họp a là hô hoan hô!
Rợp trời cờ đỏ a là hô hoan hô!
Rợp trời cờ đỏ tung bay.
Ríu ra ríu rít, từng đàn con nít
Dung dăng dung dẻ từng đàn con trẻ
Đi học ban ngày.
Đồng ruộng của ta thẳng cánh cò bay
Chồng cày vợ cấy thỏa chí từ nay.
A từ nay thỏa chí vun trồng.
Xây dựng nên nước giàu dân mạnh.
Ta cùng là cùng ấm no.
Hòa bình thành phố yên vui.
Đón anh bộ đội a là hô hoan hô.
Rợp trời cờ đỏ a là hô hoan hô.
Rợp trời cờ đỏ tung bay.
Phố trên phố dưới,
Lòng người phơi phới.
Bến sông khu chợ dập dìu
Xe ngựa xuôi ngược con thuyền.
Đường rộng thênh thang
thành phố của ta.
Hầm mỏ, cầu cống, nhà máy của ta.
Ơn này ta nhờ có Bác Hồ,
Xây dựng nên nước giàu dân mạnh.
Ta cùng là ấm no.
Hơn 65 năm đã trôi qua, nhưng tôi vẫn nhớ như in trong đầu cái không khí hồ hởi, mừng thắng lợi, mừng hòa bình lập lại, tại làng Nguyệt Lãng của tôi hồi năm 1954.
Người Hà Nội
http://nguoihanoi.com.vn/lang-khang-chien-va-don-mung-hoa-binh-lap-lai-nam-1954_263716.html