(Thành hoàng tiểu khu Đại Nam, làng Đại Đồng, thị trấn Phú Xuyên, huyện Phú Xuyên, Hà Nội)
Làng Đại Đồng, thị trấn Phú Xuyên, huyện Phú Xuyên, Thành phố Hà Nội (xưa là trang Đào Xá, động Phù Vân, huyện Thượng Phúc, đạo Sơn Nam), gồm ba làng: Làng Đông, làng Đoài và làng Nam thuộc xã Đại Đồng, huyện Phú Xuyên, phủ Thường Tín, tỉnh Hà Đông (cũ).
Đình làng Nam (tiểu khu Đại Nam) thờ hai vị Thành hoàng là Ả Lanh Nga My công chúa và Văn Bồng đại tướng. Thần phả chép rằng: “… Cha của Ả Lanh là con của Lạc tướng và là cháu ngoại của Vua Hùng làm tù trưởng châu Phù Vân. Tuy đã ngoài 50 tuổi vẫn chưa có con vì thế mà buồn rầu không vui. Làm quan được bổng lộc ông đều mang hết chẩn cấp cho người nghèo, làm việc nhân nghĩa. Khoảng hai, ba năm sau ông sinh được một người con gái. Khi đó Quang Vũ nhà Đông Hán cho Tô Định làm Thái thú đất Giao Châu. Định là người tham tàn bạo ngược thả sức chém, giết, kể cả ông cũng bị hãm hại cho đến chết. Ả Lanh khi đó mới 10 tuổi, ba năm mang tang, mai táng theo nghi lễ cho cha xong, nàng nhẫn nhục ôm hận chiêu nạp các bậc ẩn sĩ, hợp sức đồng lòng.
Đến năm 16 tuổi, nàng cùng với gia thần là Văn Bồng thề không đội trời chung với kẻ thù, ngầm dụ sĩ tốt thu phục lòng người. Trong khoảng ba, bốn năm tiếng tăm lừng lẫy. Nghe tin có người ở Mê Linh, Phong Châu họ Trưng tên Trắc là con gái Lạc tướng ở Giao Châu, Trưng Trắc lấy Thi Sách người Chu Diên. Tô Định giết Thi Sách. Trưng Trắc đã cùng em là Trưng Nhị ngầm dưỡng tướng sĩ, ngựa, voi để mưu tính việc dấy binh. Ả Lanh cả mừng đã cùng gia thần là tướng Văn Bồng tập hợp sĩ tốt được hơn 500 người đến cùng Bà Trưng hội binh ở bờ sông Hát. Thấy Ả Lanh là người trung dũng lẫm liệt, quả là bậc anh hùng trong thiên hạ, là người hào kiệt trong giới nữ lưu, một lòng vì nước trừ kẻ bạo tàn cứu giúp muôn dân Bà Trưng vô cùng mừng rỡ, bèn thiết yến khao tướng sĩ, tôn Ả Lanh là Nga My Công Chúa. Rồi cho bà trở về chiêu mộ binh sĩ, an ủi nhân dân, hẹn ngày hội binh cùng mưu việc lớn. Ả Lanh trở về trang Đào Xá, động Phù Vân đóng quân, lập trại và phát hịch bốn phương. Chỉ trong 10 ngày, các quận Cửu Chân, Nhật Nam, Hợp Phố người kéo đến tụ hội đông vô kể.
Số quân đã lên tới hàng vạn, cờ xí rợp trời, gươm giáo sáng loáng. Bà đem quân hội cùng Hai Bà Trưng đánh đuổi Tô Định, thu lại 65 thành trì. Sau khi Hai Bà Trưng lên ngôi, Ả Lanh xin được về quê cũ là trang Đào Xá dạy cho dân chúng cách làm ăn và sửa sang lễ nghĩa. Nhân dân tôn kính gọi bà là “Đức Vua Bà”… Trải qua các đời Đinh, Tiền Lê, Lý, Trần mở mang cơ nghiệp, Bà đều được ban sắc phong thần là: Ả Lanh Nga My Công Chúa.
Dân làng thờ Ả Lanh Công Chúa và Văn Bồng Đại Tướng là Thành hoàng làng, phụng thờ hương hỏa ngàn năm không dứt.
Hằng năm dân làng tổ chức lễ hội từ ngày mùng 9 đến 11 tháng Giêng, chính hội mùng 10 tháng Giêng. Lễ hội có rước kiệu Vua Bà và kiệu tướng Văn Bồng, tế công đồng ở đình làng. Làng có tục “kiêng” khi đặt tên húy “Ả Lanh”, “Văn Bồng”, và gia đình nào có người chết không được phát tang trong các ngày hội. Làng còn lưu giữ được thần phả và 14 đạo sắc phong thần. Đền thờ Ả Lanh Nga My Công Chúa và Văn Bồng Đại Tướng được Bộ Văn hóa - Thông tin và Thể thao xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa ngày 21/01/1992
Phung Quang Trung/Người Hà Nội
http://nguoihanoi.com.vn/a-lanh-cong-chua-va-van-bong-dai-tuong_257480.html