Tây Bắc là núi non trùng điệp - đó là một khoảnh khắc bấm máy, một ý thơ tứ thơ bay bổng. Thực ra, nơi ấy có đến bốn vựa lúa nước lớn “Nhất Thanh, nhì Lò, tam Than, tứ Tấc”, nghĩa là vẫn có những đồng bằng nằm đan xen, thung lũng biếc xanh giữa bốn bề núi non lạnh giá. Bởi thế, nước luôn sóng đôi với núi đồi. Nước như mái tóc thướt tha uốn lượn trên những nét cong của người thiếu nữ Thái. Mùa này, nơi những bến nước sương giăng, người con gái vẫn cõng nước về bản nhỏ có ngọn lửa ấp iu. Anh có về cùng em nơi ấy, bỏ lại sau lưng những bụi bặm nhọc nhằn nơi phố thị. Chỉ có nơi đây mới có cho riêng mình một mùa, mùa sương giăng bến nước...
Miền đất trời Tây Bắc nơi núi bắt đầu nghiêng về phía Đông Nam tìm tới biển, những mạch nước bắt đầu tìm cho mình một mảnh đất lành để gửi hồn, cho đêm ngày róc rách cả ngàn vạn năm như thế. Trên con đường quốc lộ 6, một thời là đường độc đạo lên vùng Điện Biên xa ngái, qua thị trấn Thuật Châu cổ xưa, mảnh đất cuối cùng của tỉnh Sơn La, ta bắt gặp mó nước Bản Bó bên ngọn núi đá vôi trầm mặc. Mó có từ bao đời, nước tuôn một khoang rộng trong vắt. Cả năm dẫu ngày mưa lũ, nước cũng không dâng lên vẩn đục, ngày khô hạn, nước vẫn ăm ắp đầy. Chẳng biết bao giờ, khi những tảng đá mòn vẹt, nhẵn thín, người ta gọi nơi ấy là bến nước. Bến của dòng nước trong vắt, thanh tân, bến đã gắn với bao kỉ niệm, bến của thời thiếu nữ.
Hàng ngày, vào mỗi buổi sáng sớm, khi nước mới ra khỏi nguồn, những người phụ nữ của bản đã xuống cõng nước về đổ đầy những ang. Thứ đến, là những người đi làm đồng sớm, đem những con dao, cái cuốc xuống phía cuối bến để mài sắc lẻm rồi mới chỉnh trang lại khăn gói lên nương. Giữa trưa, khi những cánh chuồn kim đủ sắc màu chấp chới trên mặt nước, lũ trẻ lại ra đây vây bắt cá cờ. Những con cá tinh ranh nấp vào mỏm đá, cái đuôi sặc sỡ như chiếc váy uốn lượn chấp chới trước tầm tay bé thơ, tất cả đều hiện hữu giữa dòng nước trong và núi rừng xanh biếc như tiên cảnh.
Bến nước vào thu khi trời Tây Bắc bắt đầu se lạnh. Những đàn cò đã bay về sớm hơn, người đi nương về qua bến tắm thưa dần. Sương từ núi ngàn tràn xuống phủ một màu trắng mịn tạo nên một khung cảnh tĩnh lặng. Mùa sang, những chiếc lá tre như con thuyền lững thững xuôi dòng. Bến đợi, có khi chỉ là một cái sợi tơ nhện giăng qua mặt mương cũng làm chiếc thuyền kia ghé vào bởi bấy lâu nay dòng nước yên ả quá.
Bến nước khi bản làng quần tụ sau cuộc di cư, nơi người ta mài những con dao sắc để đẵn gỗ dựng nhà. Người Thái làm nhà chỉ bằng những con dao, bản được sinh sôi bằng những nếp nhà, những kiếp người sinh ra và lớn lên, mất đi cũng có bến nước là chứng nhân.
Bến nước mùa thu miền Tây Bắc vừa mang hơi hướng những bến nước đồng bằng châu thổ vừa là vẻ đẹp rất riêng của xứ sở này. Sương đến rồi đi, sẽ còn những mùa sương giăng, còn những dòng nước chơm chớp vào sương giá nhưng bàn chân ấy, bờ vai tròn ấy, mái tóc dài ấy... sẽ mãi mãi rời xa nơi bến nước này. Mùa đông, mùa cuối cùng người con gái cõng nước về sương giăng ngập lối.
Bùi Việt Phương/Người Hà Nội