Một ngày nắng hạ về quê, vừa bước vào cổng ngõ, chân đã ngập ngừng, bối rối bởi thảm hoa tím ngần. Vẫn là gốc khế tỏa bóng mát rượi lối vào bên thềm nhà. Khế đương mùa trổ hoa. Những cánh hoa tím li ti chợt gọi về trong ký ức bao niềm thương nỗi nhớ!
Nhìn gốc khế là tôi lại nghĩ ngay đến bà nội. Bà bảo, gốc khế ngọt này ông nội xin về trồng khi ông bà mới về ở với nhau. Ngày ông lên đường nhập ngũ, nó mới cho lứa quả bói đầu tiên. Suốt thời gian ông xa nhà đi kháng chiến, bà dành hết tình yêu thương, sự quan tâm cho ba tôi và cho cả gốc khế ông trồng, xem nó chẳng khác gì như một kỷ vật thiêng liêng.
Những buổi chiều quê êm đềm trôi đi năm nào, tôi thường thấy nội trầm ngâm ngồi nơi thềm nhà ngắm nhìn gốc khế. Vẫn là gốc khế nhưng nội cứ lặng lẽ nhìn như ngắm nhìn một bóng hình thân thuộc. Mắt nội diệu vợi một nỗi buồn xa xăm. Những lúc đó, trong ý nghĩ non nớt của tôi đã đủ nhận ra nội đang rất nhớ ông. Gốc khế tỏa bóng thời gian là bấy nhiêu tháng ngày nội chờ ông trở về, là bấy nhiêu năm nội đã xa ông biền biệt. Ngày đất nước hoàn toàn giải phóng, nội đã ra tận đầu làng chờ ông, nhưng rồi biết ông đã hy sinh, nội quay trở về tựa bên gốc khế cứ thế nức nở khóc ròng.
Ngày còn thơ bé, tôi thường ngồi trong lòng nội nơi bậc thềm nhà bên gốc khế. Một tay nội cầm chiếc quạt mo cau phe phẩy, tay còn lại cứ vân vê vuốt lại mái tóc vàng cháy, bù xù cho tôi. Rồi nội kể chuyện những năm chiến tranh gian khổ, chuyện làng trên xóm dưới, nhất là những chuyện về ông nội. Tôi thì chỉ thích được bà kể đi kể lại chuyện cổ tích Cây khế. Những lúc ấy tôi lại hồn nhiên ngước nhìn lên cây khế bên thềm nhà, ước gì có chim thần đến ăn khế để có thể giúp ông sống trở lại về với bà.
Đã bao năm gốc khế lặng lẽ đứng bên thềm cho trái quanh năm, và tôi thích nhất vẫn là vào những ngày hè oi ả. Dường như chỉ có hè mới đủ nắng để sưởi ấm cho khế ra hoa, tích mật ngọt lịm trong những chùm khế chín vàng, mọng nước. Những trái khế ngon đầu mùa lại được bà cùng tôi cẩn thận hái xuống đặt lên bàn thờ ông nội để cúng. Và rồi mùa nối mùa tôi cứ mỏi cổ thích thú ngắm nhìn những chùm khế ngọt lành, cùng bà khều chúng xuống, lúc để ăn, lúc cho xóm giềng, khi lại mang ra chợ bán thêm đồng quà thức bánh.
Tuổi thơ của chị em tôi cứ êm đềm trôi bên gốc khế nơi thềm nhà. Dưới gốc khế già như chiếc ô khổng lồ, là tiếng ê a vỡ lòng những chiều quê lộng gió. Là những trò rồng rắn lên mây, nhảy dây, đánh đáo, chơi chuyền… của lũ trẻ quê nghèo chúng tôi không ngớt tiếng nói cười giòn giã. Để rồi tự bao giờ, gốc khế đã âm thầm khắc sâu biết bao kỷ niệm trong trái tim mình. Có khi đi đâu, làm gì lại chỉ mong được chạy ù về chơi dưới gốc khế bên thềm!
Lớn lên rồi lập nghiệp nơi đất khách quê người, tôi vẫn không nguôi thương nhớ về gốc khế quê nhà. Trong những lần gọi điện về hỏi thăm, kiểu gì tôi lại tò mò muốn biết gốc khế ở nhà sao rồi. Có khi ngồi một mình lại chợt đoán già đoán non, giờ này chắc mẹ lại đang mỏi tay khều những chùm khế vàng ươm, ngọt lịm. Lòng lại thấy nao nao, trống trải, chỉ muốn được về nơi chôn rau cắt rốn, nơi in dấu tuổi thơ chân đất đầu trần với những tháng ngày bình dị, êm đềm nơi gốc khế bên thềm…
Bên thềm nhà, gốc khế già vẫn mùa nối mùa đơm hoa, kết trái; vẫn trầm ngâm đứng nhìn bóng thời gian trôi chảy, tỏa bóng mát rượi xuống bậc thềm đã xanh rêu trước hiên nhà. Nhưng nội tôi giờ đã không còn. Để rồi mỗi lần bước chân về đến ngõ, mới nhìn gốc khế thôi, lòng đã bâng khuâng thao thiết nhớ...!
Lê Xuyên/Người Hà Nội