Làng tôi cũng có chợ. Đó là chợ Chèm nằm trên một mảnh đất kín đáo ngay bên bờ sông Hồng (sông Cái). Gần sáu chục năm trôi qua mỗi bận về làng tôi vẫn nhớ như in khung cảnh chợ Chèm cũ. Đó là hai dãy nhà gạch xây như hành lang của biệt thự, mái ngói chạy dài một mạch. Khi tôi lớn lên những cây bàng trồng hai đầu chợ đã là cây cổ thụ, bóng trùm lên hai dãy nhà khiến chợ Chèm luôn râm mát.
Chợ Chèm làng tôi xây dựng khang trang, bán buôn đủ thứ, còn có cả gánh phở của một người đàn ông trong làng tên là Bảo. Hồi bé, tôi và bọn trẻ xóm ngoài đê rất thèm phở. Nhưng phở là món quà khác hẳn bánh đúc, cháo se, bánh rán, bánh đa.... Chỉ có khi nào tôi ốm mẹ tôi mới sai chị tôi mang ba xu ra mua phở. Vì thế nhiều khi ỳ ùm ở sông về qua hàng phở Tần Thúc Bảo ngửi mùi phở thơm lựng, làm tôi nổi cơn thèm bèn giả ốm, bỏ cơm đòi ăn phở.
Vào tuổi lên mười, khi gần đến Tết, tôi lại thắc mắc tại sao chợ Chèm xây dựng khang trang thế mà lại không có phiên soi - phiên chợ cuối cùng mở vào ngày 27 tháng Chạp như chợ Vẽ.
Làng Vẽ so với làng Chèm nhìn về hình thức, quy mô thì cũng một chín, một mười từ đình đến cổng làng. Chỉ có chợ Vẽ không thể bì với chợ Chèm được. Chợ Vẽ là vẫn chỉ có những túp lều mái lợp rạ xơ xác, dựng trên bốn cái cốt tre bốn phía trống trải. Ngày nắng còn đỡ, vào ngày mưa, mùa đông thì bãi chợ nát nhoét bùn vì chân người đi. Người ngồi bán co ro trong những chiếc áo tơi lá, chân tay run rẩy vì lạnh, môi thâm tím lại gió bấc hun hút từ sông Cái tràn qua đê thốc vào. Chợ Vẽ cũng không có món phở có thùng nước phở luôn sôi ùng ục trên bếp củi đỏ rực, bốc ra mùi thơm lừng khuấy trộn lòng dạ con trẻ. Ấy vậy mà cái chợ đơn sơ, trống hoang ấy lại có phiên chợ soi tuyệt vời hấp dẫn, chứa đầy khát khao của người dân hai làng Chèm, Vẽ và nhất là đám trẻ con chúng tôi.
Chợ Vẽ cũng như chợ Chèm ngày nào cũng nhóm họp, nhưng chợ Vẽ, phiên chính rơi vào ngày 2, ngày 7. Phiên chợ chính bao giờ cũng đông khách mua người bán. Không kể dân hai làng Chèm, Vẽ mà dân trong vùng cũng kéo đến tụ tập bán mua: nào dân từ Bồng Lai, Bá Giang, Kẻ Thượng, Kẻ Sòi, Đăm, Trôi, Nhổn, Hoàng, Mạc... xuống; nào dân từ Cổ Nhuế, Bưởi, Cáo, Sở ra; nào dân từ Bạc, Xù, Gạ, Tứ Tổng, Tứ Liên, Yên Phụ... lên; rồi dân bên Phúc Yên, Tráng Việt... cũng chèo đò qua. Thôi thì đủ sản vật các miền tụ tập về: giang nứa, gỗ thớt từ Bồng Lai, Bá Giang, cam Canh, bưởi Diễn, xôi các loại, bánh trôi, bánh chay của Xù, Gạ... Riêng làng Chèm tôi và làng Vẽ góp hai mặt hàng nổi tiếng đã đi vào thành ngạn ngữ ẩm thực của Hà thành: “giò Chèm nem Vẽ”...
Ấy vậy mà so với phiên chợ chính đông vui, sầm uất nhất thì phiên chợ Vẽ soi vẫn có sức hấp dẫn gấp trăm nghìn lần. Sự hấp dẫn đó bắt đầu từ sự hiếm. Phiên chợ Vẽ soi cả năm chỉ có một lần. Đó là phiên chợ mua sắm cuối cùng trong năm đề bàn dân thiên hạ chuẩn bị bước vào đón Tết Nguyên đán.
Sự hấp dẫn còn vì sự đa dạng phong phú của mặt hàng. Ngoài những vật dụng thường nhật, người đi chợ soi còn có thể mua lá dong, lạt tre... làm bánh chưng; mua măng, nấm... những mặt hàng miền ngược chở về...; đong được gạo nếp, gạo đồ, tám thơm, ré... mang từ làng Vòng, làng Thanh Trì ra; mua được cả lọ lục bình, đỉnh đồng... từ phố mang tới mà phiên thường không có...
Đối với người lớn, chợ Vẽ soi thật đủ đầy những mặt hàng cho một cái Tết, cho nhu cầu mua sắm quanh năm dồn lại một ngày. Đối với bọn trẻ chúng tôi, chợ Vẽ soi thật rộn ràng, vui tươi, náo động. Bên cạnh những túp lều chợ mái rơm quê, giữa những bãi trống trong chợ, những trò chơi từ đâu đâu tràn về. Những anh chàng mặc áo xanh đỏ đi cà kheo, tung hứng; những chú khỉ lông vàng, mặt đỏ nhẩy nhót, uốn éo quanh những vòng sắt tròn... Tôi còn nhớ phiên chợ soi năm tôi 12 tuổi, người ta còn dắt về một con gấu nâu to lớn, lặc lè. Cứ đi vài bước nó lại chìa bàn tay đầy lông ra để xin mía, xin mật, xin tiền... Những bàn quay số có thưởng bằng những đoạn kẹo kéo, kẹo bông, kẹo mạch nha... Chiếc xe đạp của ông kem Nam Hoa phiên chợ soi nào cũng chở thêm một thùng tiết bò nghễu nghện đằng sau xe mà chỉ chưa đầy nửa phiên đã hết sạch.
Nhưng có lẽ hấp dẫn nhất với đám trẻ chúng tôi khi đến phiên soi là dãy hàng tranh Đông Hồ sặc sỡ. Vẫn từng nấy tranh vẽ những thứ mà bọn trẻ chúng tôi đã quen thuộc từ buổi đi chợ soi đầu tiên với mẹ, vậy mà năm nào hàng tranh ấy cũng hấp dẫn, thu hút chúng tôi.
Vào phiên soi, hàng tranh dồn về chợ Vẽ rất nhiều. Hàng, hàng ngồi kề liền nhau. Hàng nào cũng trải chiếu và bắc những xà nứa ngang để bầy và treo tranh. Chả cứ bọn trẻ chúng tôi xô đến hàng tranh mà cả các cụ già, người lớn cũng tới. Họ ngắm nghía chọn mua tranh, câu đối và cả những chữ nho to tướng treo trên xà. Còn lũ trẻ chúng tôi lom khom đứa ngồi, đứa bò, chỉ trỏ, bàn tàn về những bức tranh quen thuộc. Nào là tranh gà mẹ nuôi con, tranh đàn lợn có xoáy âm dương, tranh thằng bé ôm con vịt, tranh ông tướng dán ngoài cổng để trừ tà ma, những điều xui xẻo... Nào tranh Ngô Vương ngự thuyền diệt quân Ngô, Hai Bà Trưng ngạo nghễ trên bành voi vung gươm diệt quân Hán, rồi cả tranh thái thú Tô Định nhăn mặt nằm dưới chân voi...
Đã vào tuổi thất thập, ngồi nhớ lại phiên chợ Vẽ soi đã mãi mãi rời xa hơn sáu mươi năm tự nhiên lại bần thần thương đàn cháu nội và đám trẻ cùng lứa của chúng. Phố phường hiện đại, những siêu thị sáng choang... liệu có mang lại cho lũ trẻ ngày nay những tưởng tượng, ước mơ và cả niềm vui thơ ngây mà những phiên chợ soi đã mang lại cho lứa tuổi chúng tôi không?
Người Hà Nội
http://nguoihanoi.com.vn/cho-soi-nam-co-mot-phien_263993.html