Minh họa của Phạm Nghĩa
- Cô Tâm ra đồng sớm thế?
- Dạ… chào bác Hiền!
- Ơ, sao mặt cô tím bầm thế kia?
- Cháu… cháu đi không cẩn thận nên lỡ va đập vào cánh cửa thôi bác.
- Cô lại nói dối. Chắc chú Quán lại rượu vào rồi đánh cô nữa chứ gì!
- Cháu… chị Tâm òa lên nức nở. Cháu khổ quá! Chồng con gì đâu mà cứ rượu chè vào là đánh vợ. Ra đường nhìn chòm xóm, cháu xấu hổ quá bác ạ. Thương ba đứa con chứ không cháu đã bỏ đi từ lâu rồi... Tâm kể về nỗi khổ của mình trong nước mắt khiến bà Hiền động lòng xót xa.
- Chú Quán trong xóm nhà mình, chả hiểu sao cứ thích uống rượu và đánh vợ. Mới sớm bửng, cô Tâm ra đồng mặt mũi đã tím bầm hết cả. Vừa bước về đến sân nhà, thấy ông Lương, chồng mình đang ngồi hút thuốc lào dưới mái hiên, bà Hiền liền phàn nàn.
- Chắc lại chuyện sinh toàn con gái. Phần nữa là do kinh tế khó khăn, ba đứa con lại đang ăn học, cái gì cũng cần tiền… Ông Lương rít một hơi thuốc lào, phả khói thành vòng bay lên trước mặt, chậm rãi nói.
Tâm và Hùng là người cùng làng. Vốn chẳng được ăn học đầy đủ vì gia cảnh cả hai đều nghèo khó. Năm tròn 20 tuổi, gia đình Tâm giục nhà Hùng tổ chức đám cưới. Quan niệm của ba mẹ chị Tâm xưa nay vẫn nhất nhất, con gái không học hành gì thì tốt nhất là cưới chồng chứ để ngoài 20 tuổi coi như ế. Cưới sớm có nhiều cái lợi. Thứ nhất, sớm ổn định. Thứ hai, nhẹ bớt gánh nặng cho ba mẹ vì có con gái chẳng khác nào như quả bom nổ chậm. Thứ ba, việc cưới xin sớm cho con cái vốn dĩ đã trở thành phong trào của cái làng này. Nhà người ta cưới, mình đi ăn cưới, mừng đám cưới suốt, thấy cũng sốt ruột.
Cưới nhau xong, Tâm và Hùng được ba mẹ Hùng cho một miếng đất chừng 60 mét vuông, ban đầu là dựng tạm cái chòi để trú nắng trú mưa, mãi sau tích góp cũng cất được cái nhà ngói. Rồi cái Sĩ, cái Tấn, cái Tân nối tiếp nhau ra đời.
- Sinh con gái, người ta đặt tên Hồng, Hoa, Lan,… gì đó. Chú Hùng nghĩ sao mà lại đặt tên con gái là Sĩ, Tấn, Tân. Họ hàng rồi hàng xóm góp ý, Hùng nổi cáu:
- Đó là chuyện nhà tôi. Ai cần mấy người phải xỏ mũi vào. Lắm chuyện! Cũng vì câu nói ấy, làng trên xóm dưới dần ít chuyện trò với Hùng. Hễ gặp, ai cũng nghĩ, tốt nhất nên tránh cho lành.
Nhớ hồi cả hai đang yêu nhau đầy lãng mạn, có lần Tâm đã không ngần ngại hỏi Hùng:
- Sau này, anh thích có con trai hay con gái?
- Trai gái gì đều là con nên với anh không quan trọng. Hùng dứt khoát.
- Nhưng mình cưới nhau bây giờ chẳng có gì. Sau này lại con cái nheo nhóc. Bao khó khăn, vất vả, anh có chịu được không?
- Anh chịu được tất. Sướng khổ gì, mình sẽ cùng nhau vượt qua. Không cần giàu. Chỉ cần vợ chồng luôn hòa thuận, vui vẻ là hạnh phúc rồi. Hùng nói với Tâm những lời có cánh, những ước ao và cả những lời hứa chắc như đinh đóng cột về cuộc sống tương lai của cả hai.
Ngày cái Sĩ và Tấn còn nhỏ, ngôi nhà của vợ chồng Hùng ngày nào cũng ngập tràn tiếng cười. Bữa cơm đơn giản với cá đồng kho mặn, ốc, hến mò được ngoài mương đem về nấu canh rồi thì rau cỏ hái ngoài bờ ngoài bãi, thế thôi mà cuộc sống vẫn bình yên. Chị Tâm nhiều khi ngồi ngắm chồng ngắm con, cứ tủm tỉm cười một mình. Chị thấy đời mình như thế là đủ, chẳng ước gì cao sang.
Nhưng… mọi thứ bỗng chốc thay đổi từ khi cái Tân ra đời và mấy đứa con ngày càng lớn lên.
- Vợ với chả con. Sang hàng xóm mà học hỏi nhà người ta đẻ kìa. Đẻ một cái là ra thằng cu ngay. Đằng này… đẻ mãi mà vẫn cứ bươm bướm, vịt giời!
- Sao mình lại nói thế. Con cái là trời cho. Gái hay trai là do cả vợ lẫn chồng chứ đâu phải tôi muốn đẻ toàn con gái. Mà mình cũng đã từng nói… Tâm cố gắng giải thích và có ý nhắc lại lời chồng khi xưa.
- Thôi đi! Hùng cắt ngang, giọng càng hằn học. Bao nhiêu chuyện đông chuyện tây, chuyện bị coi thường khi đi ăn giỗ, gặp người này người khác ngoài đường, Hùng lôi ra nói một tràng. Đại khái là cũng phải có ít nhất một thằng cu, trước là có người hầu rượu, điếu đóm. Sau này già cả, qua đời thì được chăm sóc, nhờ vả, khói hương. Mình thì nhục như con cá nục. Đi ăn giỗ thì ngồi mâm dưới với hàng đàn bà, cháu chắt chai cả mặt. Trong nhà có công to việc nhỏ, chỉ mỗi mình mình cáng đáng, một lũ con gái chỉ trơ trơ cặp mắt đứng nhìn, chả được cái tích sự gì. Hùng lôi chuyện đặt tên con để minh chứng cho việc ước có được đứa con trai. Giận cá chém thớt, Hùng đập cả chai rượu đang uống xuống nền nhà, sấn lại kéo tóc, bạt tai, đấm thẳng vào mặt vợ bốp chát. Chị Tâm loạng choạng, ngã dúi xuống đất, nước mắt giàn dụa. Con bé Tân chạy đến ôm lấy chân ba nó van xin:
- Ba đừng đánh mẹ nữa! Đừng đánh mẹ nữa ba ơi. Mẹ đau lắm!
- À… cái con vịt giời này… Mày lại còn bênh con mẹ mày. Hùng vung tay đẩy con gái ra xa rồi xông đến tiếp tục đánh vợ.
- Ba… ba đừng đánh mẹ nữa! Vừa lúc chị em Sĩ, Tấn đi học về đến ngõ, thấy ba vẫn đang sừng sộ còn mẹ thì ngồi ôm mặt khóc bên cạnh đứa em út dưới hiên nhà, chúng liền mếu máo:
- Mẹ chạy đi… mẹ đừng ngồi đấy nữa. Nếu không ba sẽ đánh mẹ chết mất.
- À… thêm hai con vịt giời này nữa. Chúng mày đủ bộ rồi nhỉ. Tao sẽ cho chúng mày một trận no đòn luôn. Thấy chồng định xông vào đánh các con, chị Tâm vùng dậy, dắt tay con, cả bốn mẹ con ba chân bốn cẳng chạy ra khỏi nhà. Hùng loạng choạng đuổi theo nhưng chỉ được vài bước thì ngã kềnh giữa sân, miệng vẫn lè bè chửi.
Cảnh nhà cơm không lành canh không ngọt của vợ chồng Hùng cả làng trên xóm dưới không ai là không biết. Nhưng có lần can ngăn, Hùng vác gậy, vác dao ra hăm dọa khiến họ phát khiếp. Những lần sau đó, dù có nghe tiếng bát đũa, nồi xoong loảng xoảng thì họ cũng chỉ nhìn nhau ngao ngán. Người ngẫm bụng, thôi thì “đèn nhà ai nhà ấy rạng”. Người lắc đầu “mỗi cây mỗi hoa mỗi nhà mỗi cảnh”.
Năm lần bảy lượt chạy trốn, mẹ con chị Tâm chẳng biết tá túc ở đâu, chỉ biết chạy thộc mạng vì sợ bị đuổi đánh. Bà Hiền ở trong xóm, thấy mẹ con Tâm hớt hơ hớt hải chạy ngang qua nhà mình, biết sự chẳng lành liền bảo họ vào nhà.
- Cứ bị đánh thế này thì da thịt nào mà chịu cho nổi. Cái Sĩ cũng sắp thi đại học, cái Tấn thì chuẩn bị vào cấp ba. Bà Hiền nhìn chồng rồi nói với mẹ con chị Tâm bằng vẻ mặt đầy đồng cảm.
- Cháu thì sao cũng được, nhưng chỉ tội cho sắp nhỏ. Một chút bình yên cũng không có. Suốt ngày chúng chỉ thấy ba nó uống rượu rồi đánh đập, chửi bới, phá đồ. Chị Tâm ngồi ghé ở mép chiếu, khuôn mặt sưng phù, khóe miệng tứa máu, nước mắt ròng ròng. Ba đứa con đều sợ hãi, mặt tái mét.
- Mẹ ơi, con sẽ không đi học nữa. Con sẽ ở nhà đi làm kiếm tiền phụ mẹ.
- Con cũng vậy. Nghe chị hai nức nở khóc nói với mẹ, Tấn và Tân cũng nói theo.
- Không. Các con còn nhỏ. Các con phải ráng học. Mẹ dù khổ thế nào cũng không để các con chịu cảnh thất học được. Mẹ không thể để các con sau này giống ba mẹ được.
- Nhưng chúng con là con gái. Mà con gái thì đủ tuổi là lấy chồng rồi lo gia đình, con cái thôi. Học nhiều để làm gì. Chẳng phải ba đã từng nói thế sao! Sĩ vừa nói vừa sụt sùi.
- Không phải đâu cháu. Dù là con gái hay con trai thì cũng đều bình đẳng như nhau cả. Chỉ tại làng mình vẫn còn trọng nam khinh nữ đấy thôi. Con nào chả là con. Cháu học giỏi. Cháu hãy cứ cố gắng học rồi thi cho tốt. Còn làm gương cho hai em. Sau này mới thoát khỏi cảnh đói nghèo và thay đổi cái suy nghĩ lạc hậu ấy được. Nghèo gì chứ nghèo tri thức, hiểu biết mới đáng lo cháu à! Ông Lương ôn tồn.
- Ước gì ba của bọn trẻ cũng hiểu được những lời bác nói. Chị Tâm nói với vẻ buồn bã, thất vọng.
- Ừ. Để tôi sang nói chuyện với chú Hùng thử xem thế nào.
- Đúng đấy. Dù sao cũng là đàn ông với nhau. Vả lại, ông cũng lớn tuổi, chắc chú ấy sẽ nghe.
- Hai hay ba đứa con gái thì cũng khác gì nhau đâu chú. Cũng khó khăn, cũng bị người này người khác nói ra nói vào. Nhưng mình sống cho mình mà chứ có phải cho người khác đâu, để ý đến những lời đàm tiếu không hay làm gì! Mình phải có lập trường vững vàng chú à. Cha mẹ có hòa thuận, gia đình có vui vẻ thì con cái mới phát triển tốt được. Thời bao cấp, vợ chồng tôi cũng phải chạy ngược chạy xuôi kiếm ăn từng bữa, cơm ăn bữa khoai bữa sắn, ngày ba tháng tám có khi còn phải ăn rau trừ cơm. Thế rồi cũng qua. Bây giờ hai đứa con gái của chúng tôi cũng có công việc ổn định, yên bề gia thất trên thành phố. Chúng hiếu thảo với chúng vợ chồng tôi lắm. Tôi nói thật lòng, thay vì cứ tự làm khổ mình, làm khổ vợ con, vợ chồng chú cứ chịu khó làm ăn nuôi các cháu ăn học nên người, rồi mai mốt sẽ ổn thôi.
- Nói thật với bác, từ khi vợ con bỏ đi, cháu đã suy nghĩ rất nhiều. Giờ bác nói… cháu đã nhận ra cái sai của mình và rất ân hận. Cháu thật không ra gì vì đã đối xử không tốt với vợ con mình.
- Ngôi nhà muốn bình yên thì mỗi người trong gia đình phải bình yên trước đã. Sống như thế nào để gia đình luôn là tổ ấm, là niềm an vui thì mới là hạnh phúc thực sự… Nghe ông Lương thủ thỉ chân tình, Hùng hiểu mình cần phải làm gì. Anh đứng dậy rồi lững thững qua nhà ông Lương.
- Mình… tôi… tại tôi nông cạn, gia trưởng nên mới khiến mẹ con mình khổ như thế. Các con… tha lỗi cho ba, ba biết ba sai rồi! Nhìn má vợ vẫn còn ngang dọc những vết bầm tím do bàn tay, nắm đấm mình gây ra, nhìn ba đứa con chưa hết sợ hãi, đứng rum rúm nép vào người mẹ chúng, Hùng thấy mình thật đáng trách.
Hùng cảm ơn ông Lương, bà Hiền rồi cùng vợ con ra về. Nắm lấy tay vợ, trao cho con cái nhìn trìu mến, Hùng thấy trân quý hơn hạnh phúc gia đình.
Lê Thị Xuyên/Người Hà Nội