Cụ Franz Dahlem tiếp chuyện tác giả bài viết tại nhà riêng ở Thủ đô Berlin
Hồi ở quốc tế Cộng sản, tôi có được gặp đồng chí Nguyễn Ái Quốc một lần, nhưng cũng chỉ là một lần ngắn ngủi, thoáng qua, nhờ sự giới thiệu của đồng chí Wilhelm Pieck. Tuy vậy, tôi vẫn nhớ như in hình ảnh đồng chí Nguyễn Ái Quốc lúc bấy giờ: Thân hình mảnh dẻ, đôi mắt sáng quắc, vầng trán rộng, gương mặt xương xương. Và cái miệng hay cười, phong thái điềm tĩnh, nhã nhặn mới hấp dẫn làm sao! Dường như mới đó thôi, thế mà tính ra cũng đã mấy thập kỷ rồi! Chỉ tiếc rằng, vì không làm việc trong cùng một bộ phận, tôi chưa lần nào có dịp nói chuyện riêng và lâu với đồng chí. Nhưng chúng tôi đều biết rõ đồng chí Wilhelm Pieck và đồng chí Nguyễn Ái Quốc thân nhau lắm, có thể nói là quý nhau như anh em ruột vậy. Hồi đó cũng như sau này, tôi vẫn thỉnh thoảng được nghe đồng chí Wilhelm Pieck nhắc đến người chiến sĩ Cộng sản lỗi lạc đó của Việt Nam với mối thiện cảm sâu sắc. Mỗi lần có tin tức gì về Việt Nam, chúng tôi lại nhớ tới đồng chí. Có thể nói, chúng tôi theo dõi bước đi của đồng chí Nguyễn qua những chặng đường lịch sử của dân tộc Việt Nam.
Đối với những người Cộng sản Đức chúng tôi, đồng chí Nguyễn để lại nhiều kỷ niệm đáng ghi nhớ. Dưới thời bí mật, đồng chí đã từng sang Đức lăn lộn trong phong trào cách mạng của giai cấp công nhân Đức chúng tôi. Đồng chí sang đây với tư cách là đại diện của Quốc tế Cộng sản.
Sau này, năm 1957 khi sang thăm hữu nghị chính thức nước Cộng hòa Dân chủ Đức, đồng chí Nguyễn - tức Chủ tịch Hồ Chí Minh - trong những giờ phút thân tình, thoải mái nhất đã ôn lại với chúng tôi một vài mẩu chuyện về nước Đức ngày xưa. Đồng chí nhắc đến một khu công nhân Berlin mà đồng chí đã sống hàng tuần liền, nhắc đến những người giúp việc cho đồng chí… Đồng chí Ebert, trong những năm 50 còn là Thị trưởng của thủ đô nước chúng tôi đã trịnh trọng chào đồng chí Hồ Chí Minh là "một công dân cũ vĩ đại của Berlin". Đồng chí Hồ Chí Minh mỉm cười:
- Các đồng chí nhớ lâu thật đấy! Ngày ấy, khi sang đây tôi đã đóng vai một nhà triệu phú và lúc nào cũng bị bọn mật thám theo dõi. Nếu các đồng chí còn giữ được tài liệu mật thám phát xít thì sẽ tìm thấy hồ sơ về tôi trong đó đấy. Có điều là tên tôi lúc đó khác với tên bây giờ…
Rồi, với nụ cười rất đôn hậu, đồng chí nói vui:
- Bây giờ thì trái lại, có công an hộ tống, có nhân dân đứng hai bên đường vẫy chào. Rất sung sướng là được trở lại mảnh đất năm xưa, được sống hồ hởi, cởi mở thực sự giữa những người anh em, những người đồng chí, cùng chung lý tưởng…
Nghe Chủ tịch nói, dĩ nhiên mỗi người chúng tôi đều cảm thấy sung sướng thực sự trước cuộc đổi đời kỳ diệu này.
Trước ngày đồng chí Hồ Chí Minh sang thăm Cộng hòa Dân chủ Đức không bao lâu, đồng chí Wilhelm Pieck mặc dù sức khỏe giảm sút nhiều, đã gửi tới người bạn chiến đấu từ năm xưa của mình một bức thư chan chứa tình anh em.
Thật lòng mà nói, hơn ai hết, chúng tôi - những người đã từng được chiến đấu bên cạnh vị Chủ tịch nước - càng hiểu rõ nỗi lòng của đồng chí qua bức thư ấy. Và chúng tôi cũng càng hiểu sự lo lắng sâu sắc của đồng chí Hồ Chí Minh về sức khỏe của Chủ tịch Wilhelm Pieck. Khi đến Ba Lan, Hồ Chủ tịch đánh điện ngay cho đồng chí Wilhelm Pieck, tha thiết đề nghị đồng chí đừng ra sân bay đón. Tới Berlin, vừa xuống khỏi cầu thang máy bay, đồng chí Hồ Chí Minh đã hỏi thăm sức khỏe của lão đồng chí mà Người vẫn gọi một cách trìu mến là "anh" của mình.
Thế là ngót 30 năm sau, kể từ ngày ở Quốc tế Cộng sản, tôi đã hết sức vui mừng được gặp lại đồng chí Hồ Chí Minh, tức là đồng chí Nguyễn Ái Quốc thân yêu ngày trước của chúng tôi. Gặp lại sau 30 năm, thử hỏi có biết bao nhiêu kỷ niệm cần nhắc lại, bao nhiêu suy nghĩ cần giãi bày! Tôi những mong muốn được gặp vị lãnh tụ lỗi lạc của phương Đông này để chúc mừng những thắng lợi to lớn của nhân dân Việt Nam trong mấy chục năm qua. Và điều mong muốn đó đã được thực hiện. Chủ tịch Hồ Chí Minh, đồng chí Nguyễn Ái Quốc thân yêu của chúng tôi, sau nhiều năm xa cách vẫn thân mật, đằm thắm như xưa. Và đặc biệt, đồng chí vẫn không quên tên những người từng ở Quốc tế Cộng sản. Hoàn toàn không khách sáo, xã giao, đồng chí chân thành cảm ơn nhân dân và Đảng chúng tôi đã hết lòng ủng hộ cuộc chiến đấu đầy thử thách gian lao của Việt Nam. Nhận lời cảm ơn đó, chúng tôi hiểu rằng cần phải làm gì nhiều hơn để xứng đáng với những hy sinh cao cả của nhân dân Việt Nam.
Tôi còn được gặp riêng Hồ Chủ tịch và các đồng chí Việt Nam khác một lần nữa tại trụ sở Bộ Đại học và Trung học chuyên nghiệp. Lúc đó tôi là Quốc vụ khanh của Bộ. Tại lần gặp này, tôi sung sướng được biếu Người một món quà. Đó là tủ sách riêng của tôi, bao gồm những tác phẩm về lịch sử Đức và một số tuyển tập của Marx Engels và Lênin bằng tiếng Đức. Tôi biếu Người tủ sách này với ý nghĩ là nó sẽ trở thành cơ sở cho một thư viện về văn học và lịch sử Đức ở Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội sau này.
Tôi rất sung sướng được chứng kiến sự phát triển không ngừng của phong trào cộng sản quốc tế và tôi xin nói rằng, phong trào cộng sản quốc tế vô cùng tự hào về những nhân vật lỗi lạc, trong đó có Hồ Chí Minh… Họ là những ngôi sao rực sáng của thời đại chúng ta.
Riêng về Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh, tôi có những ấn tượng hết sức sâu sắc. Là một người đã nhiều năm phụ trách công tác tổ chức đảng, tôi được gặp biết bao nhiêu chiến sĩ ưu tú và luôn luôn cảm phục trước tinh thần cách mạng và đạo đức của họ. Nhưng có thể nói, tôi chưa lần nào bị thu hút một cách kỳ lạ như khi được gặp đồng chí Hồ Chí Minh. Gặp đồng chí, từ những phút đầu, người ta thấy ngay tầm cỡ lớn lao về chính trị, đạo đức của Người, sức mạnh và nghị lực của Người. Biết bao nhiêu ý chí gang thép ở con người mảnh dẻ, rất dịu dàng ấy! Người hầu như không bao giờ nói đến bản thân mình. Sau những lần tiếp xúc với Người, chỉ có thể nhớ mãi mối quan tâm của Người đối với nhân dân, đối với phong trào cách mạng trên thế giới mà Việt Nam cũng như Cộng hòa Dân chủ Đức là những bộ phận không thể tách rời. Gặp đồng chí Hồ Chí Minh, ngay từ phút đầu, không thể không nghĩ rằng trước mắt mình đây là một người bạn lớn, một người cha thân yêu của thế hệ trẻ, một vị Nguyên thủ quốc gia đầy uy tín, suốt đời chiến đấu không mệt mỏi cho tự do và hạnh phúc của nhân dân!
Trần Đương/Người Hà Nội