.jpg)
Nhà thơ Xuân Quỳnh - Tranh: Từ “Se sẽ chứ”
Sóng thơ - sóng nhạc
“Se sẽ chứ” được mở ra bằng đêm thơ, nhạc, kịch mang tên “Hoa cúc xanh” tại Nhà hát Lớn Hà Nội. Bốn bài thơ nổi tiếng của nhà thơ Xuân Quỳnh được ê kíp sáng tạo sử dụng để đặt tên cho 4 chương của chương trình, lần lượt: “Bầu trời trong quả trứng”; “Sóng”, “Tự hát” và “Hoa cúc xanh”. Mỗi một chương là một câu chuyện được cất lên từ chính những tác phẩm thi ca, mỗi nỗi niềm, khát vọng, ước mơ của Xuân Quỳnh.
Ở “Bầu trời trong quả trứng” có đồng ca thơ “Con yêu mẹ bằng con dế” và “Chuyện cổ tích về loài người”; có ca khúc “Mí và Mẹ” được nhạc sĩ Lưu Quang Minh sáng tác bằng cảm xúc khởi nguồn đầy lay động để kết nối, phổ nhạc ca từ từ các bài thơ của Xuân Quỳnh. Khi đó, một góc nhìn của Mí với mẹ Quỳnh về bầu trời thật đáng yêu mà cũng đầy tính triết lý. Góc nhìn ấy được bắt đầu từ những điều lớn lao, rộng mở: “Trời sinh ra trước nhất/ Chỉ toàn là trẻ con” và mong ước “Bầu trời trong quả trứng/ Không có bão có mưa/ Không biết đói biết no/ Không bao giờ biết sợ…”. Từ đó, các em trở về với những điều nhỏ bé, yêu thương: “Và mẹ ơi con dế/ Trong bao diêm con đây/ Mở ra con thấy ngay/ Con yêu mẹ bằng con dế…” để cuối cùng sáng tỏ: “Thì làm sao con biết/ Là trời ở những đâu/ Trời rất rộng lại rất cao/ Mẹ mong bao giờ con tới…”
Từ nhịp cảm xúc trong trẻo, hồn nhiên ấy, khán giả bước vào “Sóng” cùng bao bồi hồi, đắm say khi yêu trong những ca khúc được phổ nhạc từ các thi phẩm: “Thuyền và biển”, “Hoa quỳnh” và nhất là: “Sóng bắt đầu từ gió/ Gió bắt đầu từ đâu?/ Em cũng không biết nữa/ Khi nào ta yêu nhau” (Sóng). Rồi thì, tất cả lắng lại cùng những phút phim tài liệu “Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh gửi lại” của đạo diễn, NSND Nguyễn Thước. Cùng với chuyện đời, chuyện nghề chân thực, xúc động của Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh được kể, bộ phim bất ngờ mở ra cuộc gặp gỡ đặc biệt giữa khán giả với Xuân Quỳnh khi phát lại giọng nói mộc mạc lúc nữ sĩ đọc bài thơ “Hát với con tàu” (từ băng tư liệu của Đài Tiếng nói Việt Nam): “Này anh, em hát anh nghe/ Dẫu không hay cũng đừng chê đừng cười/ Mùa xuân tôi hát với người/ Với con tàu hát những lời thương yêu…”.
Ca khúc “Mí và Mẹ” của nhạc sĩ Lưu Quang Minh biểu diễn trong đêm thơ, nhạc, kịch “Hoa cúc xanh”
Đến “Tự hát” vẫn là những ca khúc lắng lại từ bao sự chiêm nghiệm của người phụ nữ đã đi qua giông bão cuộc đời, với “Thư tình cuối mùa thu”, “Anh là hạnh phúc của đời em” và “Tình yêu ở lại” để nối tiếp vào cuộc trình diễn thơ, trích đọc những lá thư của các nghệ sĩ nổi tiếng đã từng gắn bó với Xuân Quỳnh như: NSND Lê Khanh, NSƯT Minh Trang. Riêng vợ chồng nghệ sĩ NSND Lan Hương và NSƯT Đỗ Kỷ tái hiện lại những cảm xúc của một tình yêu xa thổn thức Xuân Quỳnh - Lưu Quang Vũ. Dù rằng đây không phải là lần đầu tiên những bức thư tình của Xuân Quỳnh - Lưu Quang Vũ được công bố nhưng bao rưng rưng thương nhớ trộn hòa cùng không ít xót xa vẫn ùa về trong lòng mỗi người…
Đặc biệt, khép lại đêm thơ, nhạc, kịch kỷ niệm sinh nhật tuổi 80 của Xuân Quỳnh là vở kịch ngắn “Ai đã lấp cái đầm lầy Mãi Mãi” (kịch bản: Nguyễn Hoàng Điệp, đạo diễn: NSƯT Trần Lực). Ở đây có sự kết nối giữa bài thơ Hoa cúc xanh của Xuân Quỳnh và kịch bản “Hoa cúc xanh trên đầm lầy” của Lưu Quang Vũ - hai tâm hồn cùng hướng về một niềm tin để đi tìm câu trả lời cho câu hỏi: “Có hay không “hoa cúc xanh”?”. Nếu như Lưu Quang Vũ xây dựng một vở kịch với những nhân vật đặc biệt, được nhân đôi bản thể để đối thoại thì Xuân Quỳnh vẫn luôn hy vọng: “Anh đã nghĩ chắc là hoa đã có/ Mọc xanh đầy thung lũng của ta xưa”.
Đọc và “nhìn khác”
Cùng với việc trình diễn, diễn xướng tình thơ tha thiết của Xuân Quỳnh, “Se sẽ chứ” - Ơ kìa Hà Nội còn tổ chức buổi hội thảo “Thơ Xuân Quỳnh - Một cách nhìn khác”. Có thể nói, đây là một gợi mở có phần mạo hiểm của đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp và các cộng sự. Bởi lẽ, suốt hơn nửa thế kỷ qua, thơ Xuân Quỳnh luôn được tôn vinh trong chiếc áo nữ tính bền chắc. Đó là một hồn thơ rất đỗi nhân hậu, dịu dàng, luôn chan chứa tình yêu con trẻ và bao dung, nâng niu hạnh phúc lứa đôi. Vậy nhưng, đề tài này của hội thảo đã thực sự thu hút được sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu, trong đó có những người không quản xa xôi, bay từ miền Nam ra tham dự. Hơn 10 tham luận được gửi đến buổi tọa đàm như: “Bản tiểu sử văn học tự khai của Xuân Quỳnh” của nhà phê bình văn học Lại Nguyên Ân, “Nữ sĩ Xuân Quỳnh - độc lập và cô đơn cùng cuối” của PGS.TS Nguyễn Thị Minh Thái, “Xuân Quỳnh - cuộc đời để lại trong thơ” của PGS.TS Lưu Khánh Thơ, “Ẩn dụ ý niệm về “đôi bàn tay” trong thơ Xuân Quỳnh” của TS Phạm Hương Quỳnh, “Đọc lại tính nữ (femininity) trong thơ Xuân Quỳnh: Ai khiến Quỳnh nữ tính?” của TS Hồ Khánh Vân, “Xuân Quỳnh và Marina Tsvetaeva: Nữ tính là dám thành thật sống với cảm xúc của chính mình” của TS Hà Thanh Vân, “Thơ tình Xuân Quỳnh từ góc nhìn tâm lý học” của Ths Đào Diễm Trang, “Tình mẫu tử trong thơ Xuân Quỳnh - nhìn từ góc độ giới” của Nguyễn Thúy Hạnh… Mỗi tham luận là một gợi ý, một đề xuất, một khuyến khích từ các diễn giả tới độc giả hôm nay, nhất là các độc giả trẻ về việc cùng đọc và “nhìn khác” di sản thi ca của Xuân Quỳnh. Tất nhiên, sự “nhìn khác” này không phải để phủ định những giá trị cũ mà là sự tiếp nối, mở rộng, bổ sung những giá trị còn ẩn sâu, cần được tìm kiếm, minh định trong thế giới thi ca hoàn toàn độc lập của Xuân Quỳnh. “Các nhà nghiên cứu đã thực sự góp phần mở một cánh cửa, thêm một khả thể, thêm những cách đọc khác không chỉ với Xuân Quỳnh mà có ích khi đọc các tác giả khác. Từ đây, việc tạo đà cho diễn ngôn mới xuất hiện - không còn quá xa vời”, đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp - người sáng lập Ơ kìa Hà Nội và vẫn đang dốc sức, dốc lòng cho “Se sẽ chứ” - một sự kiện dành riêng cho cặp đôi tài hoa Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh trong suốt 6 mùa qua, đã ghi lại cảm xúc khi buổi hội thảo, không chỉ dành riêng cho tham luận mà còn là những đối thoại khá hấp dẫn, khá gay cấn của người nghe với các diễn giả, khép lại.
Một cảnh trong kịch ngắn “Ai đã lấp cái đầm lầy Mãi Mãi”
Còn ông Lưu Tuấn Anh - con trai nhà thơ Xuân Quỳnh thì bày tỏ sự thích thú về tinh thần của buổi tọa đàm - đưa ra những góc nhìn khác về thơ Xuân Quỳnh như việc phân tích tính nữ của bà trong thơ ca được đặt trong phạm vi nữ quyền có phổ rộng và bao quát hơn rất nhiều. Ông Tuấn Anh cũng rất vui mừng khi: “Những giá trị về thơ văn mà mẹ tôi đã tạo ra trước đây dường như vẫn có ích cho những thế hệ độc giả hôm nay. Tôi mong muốn có thêm nhiều thời gian để đối thoại giữa khán giả và các nhà nghiên cứu vì cái quan trọng thơ của mẹ tôi bây giờ làm được gì cho thế hệ trẻ hôm nay, những người trẻ mới bắt đầu hành trình tạo ra giá trị sống thì hãy để họ nói và họ đưa ra cách nhìn của họ”.
Từ đêm thơ, nhạc, kịch “Hoa cúc xanh” hay buổi tọa đàm “Thơ Xuân Quỳnh - Một cách nhìn khác”, “Se sẽ chứ” 2022 của Ơ kìa Hà Nội không còn giới hạn với Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh mà còn bắt đầu khéo léo mở rộng biên độ mời gọi mọi người bước vào lễ hội thi ca tại Bảo tàng Văn học Việt Nam. Tại đây, cả khách mời và công chúng không chỉ đọc thơ, trình diễn thơ Xuân Quỳnh, thơ Lưu Quang Vũ mà còn đọc thơ và trình diễn thơ của những nhà thơ mà mỗi người yêu mến theo cách của riêng mình. “Tôi mong chuyển giao bản quyền tổ chức “Se sẽ chứ” cho cộng đồng và lễ hội thi ca thường niên sẽ bền bỉ với thời gian”, đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp bày tỏ sự mong muốn về một diện mạo, tương lai mới của “Se sẽ chứ” ở những mùa sau.
https://nguoihanoi.com.vn/se-se-chu-xuan-quynh-65650.html