 (1) (1).jpg)
PV: Nhà thơ có thể chia sẻ một vài kỷ niệm đáng nhớ khi bước vào duyên tình thơ ca - âm nhạc - Hà Nội?
Nhà thơ Lê Cảnh Nhạc: Năm 1988, sau 5 năm du học ở Liên xô, tôi về nước, nhận công tác tại Hà Nội. Nghề báo, nghiệp văn và hoạt động quản lý trong ngành dân số, y tế từ đó cứ cuốn hút tôi, thấm thoắt đã 33 năm gắn bó với Thủ đô yêu dấu. Nếu nói về duyên nợ với những ca khúc viết về Hà Nội thì có năm ca khúc là cơ duyên đưa tôi kết nối, gắn bó với bốn nhạc sĩ mà tôi vô cùng yêu quý, trân trọng.
Năm 2010, trong một cuộc gặp mặt tại Nha Trang, anh Hồ Quang Lợi, Trưởng ban Tuyên giáo Thành ủy Hà Nội nói với tôi: “Công tác tuyên giáo nói chung và Tuyên giáo Hà Nội nói riêng có đặc thù hết sức đặc biệt. Tiếc là chưa có bài thơ nào thật tâm đắc về lĩnh vực này, anh tìm hiểu và viết bài thơ về ngành tuyên giáo Hà Nội nhé”.
(1).jpg)
“Đề bài” anh Hồ Quang Lợi đưa ra thú thật là cũng “hóc” đối với tôi vì cảm nhận vừa “khô khan” vừa khó tìm tư liệu thực tiễn để thăng hoa cảm xúc. Công tác tuyên giáo thường thầm lặng, ít xuất hiện trên bề nổi của hoạt động xã hội. Để viết bài thơ này, tôi bắt đầu từ chính suy nghĩ, lòng yêu quý, cảm xúc của mình đối với chính người “đặt bài”.Bài thơ như lời thủ thỉ tâm tình với anh Hồ Quang Lợi -một người bạn, một cán bộ lãnh đạo ngành Tuyên giáo Thủ đô bấy giờ. Tôi liên tưởng đến người cán bộ tuyên giáo như chiếc cần ăng - ten, nắm bắt từng bước sóng của cuộc sống và lòng dân để kết nối giao thoa cùng ý Đảng: “Mẫn cảm với cuộc đời/ Cần ăng-ten thu từng bước sóng/ Nhịp đập lòng dân biển đời sôi động/ Ta lắng nghe như hơi thở chính mình”. Với trái tim nhạy cảm, tinh thần trách nhiệm và lòng đam mê, tâm huyết, họ thầm lặng dâng hiến, thầm lặng chắt chiu từng đốm lửa để nhen nhóm những điều tốt đẹp: “Khao khát bình yên góc phố bản làng/ Mong vợi nỗi đau trang đời giông tố/ Bắt mạch dòng tin, chắt nguồn thế sự/ Từ bốn phương tám hướng đổ về”. Nhiều tình huống nhạy cảm đòi hỏi người cán bộ tuyên giáo phải xử trí thông minh, linh hoạt, vừa đảm bảo nguyên tắc của Đảng vừa phải mềm dẻo, nhuần nhuyễn và hiệu quả:
Nhân nghĩa trắng đen đâu dễ rạch ròi
Trong sương gió chắt chiu từng đốm lửa
Con sóng nhỏ không cuộn thành bão tố
Khúc yên dân, yên biển đảo đất trời
Nỗi đam mê thu phục lòng người
Tí tách nước rỏ thấm từng thớ đất
Tiếng lòng nối mạch nguồn tâm đức
Biết dân nghĩ gì, cái mới sẽ đơm hoa!
Sau khi bài thơ đăng báo Nhân dân, nhạc sĩ Văn Tiến đã phổ nhạc thành công ca khúc: Thắp niềm tin cuộc sống. Anh Hồ Quang Lợi hào hứng chia sẻ: đây là ca khúc viết về ngành tuyên giáo mà anh thực sự tâm đắc.
Kỷ niệm thứ hai cũng xuất phát từ “đặt bài” của anh Hồ Quang Lợi. Đầu năm 2013, Long Biên chuẩn bị kỷ niệm 10 năm thành lập quận. Trong cuộc làm việc với chị Trần Thị Vân Anh, Phó Bí thư Quận ủy, anh Hồ Quang Lợi nói như đinh đóng cột: Hôm nay tôi chính thức đề nghị nhà thơ Lê Cảnh Nhạc, Tổng Biên tập báo Gia đình và Xã hội, là bạn tôi, viết một ca khúc chào mừng 10 năm thành lập quận Long Biên. Tôi nổi hứng lên nhận luôn, mặc dù mình chỉ làm thơ chứ đâu có viết nhạc. Nhưng với tình yêu Hà Nội, tôi tin các nhạc sĩ và tôi sẽ kết nối với nhau để thực hiện lời hứa này. Ngay tối hôm đó tôi viết bài Sắc xuân Long Biên:
Nhịp cầu vắt qua hai thế kỷ
Đưa Ngọc Hà về làng hoa Long Biên
Đưa hồ Gươm xanh bóng nước ngàn năm
Sang phố mới nắng chan đầy Lệ Mật
Long Biên, Long Biên, cháy lòng ta câu hát
Tuổi lên mười vươn phố xá thênh thang
Xứ sở thanh bình níu bước thiền nhân
Mái đê xanh giang hình ôm sông nước
Chiều Việt Hưng gió vương trời cao ốc
Ban mai Sài Đồng tiếng còi giục vào ca
Đồng dao Bồ Đề đường Thiên Lý ngân nga
“Nhong nhong nhong ngựa ông đã về…”
Long Biên, Long Biên xôn xao nỗi nhớ
Em gái Đức Giang dệt nắng ân tình
Sông Đuống, sông Hồng dâng phù sa trù mật
Cho những vườn đào bát ngát sắc xuân…
Tôi chuyển bài thơ cho tác giả Hà Nội linh thiêng và hào hoa - nhạc sĩ Lê Mây, người đã gắn bó với tôi gần chục ca khúc. Chỉ vài ngày sau, nhạc sĩ Lê Mây hào hứng gọi điện cho tôi: “Bài hát về Long Biên, về một Hà Nội mới, Hà Nội mở rộng, Hà Nội phát triển… hay lắm, mình sẽ cho thu thanh ngay”. Rồi ông hát cho tôi nghe qua điện thoại. Sau khi thu thanh, nhạc sĩ Lê Mây lại gọi điện cho tôi, phấn chấn: “Chương trình Văn học nghệ thuật của Đài Truyền hình Việt Nam sẽ phỏng vấn hai anh em mình và ghi hình ca khúc Sắc xuân Long Biên vào thứ bảy tuần tới”. Năm đó, đúng đêm ba mươi Tết, chương trình VTV phát sóng bài Sắc xuân Long Biên cùng nội dung phỏng vấn tôi và nhạc sĩ Lê Mây. Sau đó, bài hát còn được phát lại nhiều lần trong chương trình Tác phẩm mới của Đài Truyền hình Việt Nam. Quả là một ký niệm đáng nhớ.
PV: Được biết, giữa nhà thơ và nhạc sĩ Đức Trịnh, Phó Chủ tịch thường trực Hội Nhạc sĩ Việt Nam cũng có rất nhiều duyên nợ trong việc phối hợp cho ra đời mấy chục ca khúc. Vậy duyên nợ của các anh trong các nhạc phẩm viết về Hà Nội là gì?
Nhà thơ Lê Cảnh Nhạc: Tôi và nhạc sĩ Đức Trịnh quả là rất có duyên với nhau. Anh tin tưởng giao cho tôi viết ca từ nhiều ca khúc, hợp xướng, acapella, nhạc phim, nhạc kịch thuộc nhiều đề tài khác nhau. Và chính anh đã khơi gợi, thắp lên trong tôi nhiều cảm xúc sáng tạo thơ ca và kịch bản các chương trình nghệ thuật. Năm 2017, trước thềm xuân Đinh Dậu, Nhà hát kịch Việt Nam mời nhạc sĩ Đức Trịnh viết một ca khúc cho vở nhạc kịch về đề tài Hà Nội, lấy bối cảnh Hà Nội năm 1946, người con gái đi xa, khắc khoải nỗi nhớ mong về Hà Nội, đêm đêm mơ về Thăng Long - Hà Nội hòa hoa, văn hiến và những kỷ niệm đi suốt cuộc đời... Tôi được nhạc sĩ Đức Trịnh giao viết ca từ cho ca khúc này. Và ca khúc Mơ về Hà Nội với giai điệu sâu lắng, trữ tình, đầy thổn thức, khắc khoải được ra đời từ đó.
Hùng thiêng ngàn năm trong tim tôi Hà Nội
Trời thu hòa xanh mặt hồ Gươm vời vợi
Nắng nhuộm hàng me, gió níu hoàng hôn
Tháp bút đề thơ ướt chiều mắt em
Bình yên hào hoa trong tim tôi Hà Nội
Một lần chia xa, một đời tiếc nuối
Sóng Tây Hồ, tiếng chuông chùa mời gọi
Tà áo ai bay loang phố cứ nao lòng
Tình yêu mênh mông dịu thơm giấc mơ
Hồn tôi Thăng Long Rồng thiêng dấu xưa
Còn in đâu đây bừng sáng nắng mai thắp
muôn sắc xuân
Mãi nồng nàn trong tôi một tình yêu Hà Nội…
Ban đầu tôi viết bốn khổ, nhưng dung lượng ca từ cho ca khúc này chỉ chứa được ba khổ. Hai khổ đầu giữ nguyên bản. Khổ cuối âm nhạc vút lên giai điệu tiết tấu mới không ăn nhập với lời thơ, tôi phải viết lại, sắp xếp lại để ca từ bắt nhịp với cung bậc từng nốt nhạc. Viết lời sau khi nhạc sĩ đã thăng hoa giai điệu, thơ phải “gieo” vào bản nhạc có sẵn thực sự rất khó. Và chúng tôi đã gặp nhau, tâm đầu ý hợp. Mơ về Hà Nội trở thành một trong những ca khúc mà nhạc sĩ Đức Trịnh rất tâm đắc trong các sáng tác của mình, và là “linh hồn” của vở nhạc kịch về Hà Nội của Nhà hát kịch Việt Nam.
PV: Còn các ca khúc viết về Công an Hà Nội và những con đường Thủ đô, con đường đi tới tương lai… nhà thơ đã “se duyên” với các nhạc sĩ như thế nào?
Nhà thơ Lê Cảnh Nhạc: Năm 2019, quận Bắc Từ Liêm kỷ niệm 5 năm thành lập. Công an và lãnh đạo quận mời các nhạc sĩ: Đỗ Hồng Quân, Đức Trịnh cùng các nhà thơ Vũ Quân Phương, Bằng Việt và tôi về dự lễ phát động cuộc thi sáng tác thơ về đề tài truyền thống ngành công an và quận Bắc Từ Liêm. Ban tổ chức đề nghị chúng tôi hưởng ứng, động viên phong trào bằng việc sáng tác các ca khúc về đề tài này. Nhạc sĩ Đức Trịnh “phân công” tôi viết ca từ cho một hành khúc về công an Hà Nội. Đã có nhiều bài hát rất hay về công an nhân dân. Tôi và nhạc sĩ Đức Trịnh cũng đã từng có ba ca khúc về đề tài này. Làm sao để không trùng lặp mọi người và không lặp lại chính mình? Với mục tiêu đó, tôi đã cố gắng hoàn thiện ca từ cho bài hát Vì cuộc sống bình yên:
Đường phố trẻ, những bước chân rất trẻ/ Xuyên ngày đêm, vì cuộc sống bình yên… Đô thị mới lên đèn, bến xe nhòa sương sớm/ Bao buồn vui giăng mắc những ngả đường/ Lắng nghe nhịp đời trong tiếng lòng dân/ Chiến sĩ công an một lòng trung hiếu… Đường phố trẻ, bao trang đời rất trẻ/ Thức cùng đêm thắp những nắng mai lên/ Đường phố trẻ và tình yêu rất trẻ/ Trên mỗi địa bàn góc phố thân quen...
Một thời gian sau, nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân (Chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam) gọi điện cho tôi đề nghị viết về Bắc Từ Liêm. Ông bảo đã xem hơn 100 tác phẩm thơ dự thi nhưng chưa bắt được giai điệu nào cả. Tôi nghĩ ngay đến đề tài những con đường mới mở của Thủ đô Hà Nội - những con đường đi tới tương lai...
Nhận được bài thơ, nhạc sĩ Đỗ Hồng Quân nhắn tin cho tôi: “Cảm ơn nhà thơ, tuần sau sẽ có bài hát mới mang tên Âm vang những con đường:
Những con đường thơm nắng ban mai
Những con đường lan hương đồng nội
Đường về làng hoa đường ra phố mới
Chở ước mơ xanh đến với cội nguồn
Những con đường mang tên cha ông
Như trang sách khơi nguồn lịch sử
Những địa danh biển đường gợi nhớ
Trầm tích linh thiêng văn hiến bao đời
An Dương Vương, Tây Tựu, Châu Đài
Đỗ Nhuận, Xuân Phương, Ngọa Long, Thượng Cát
Âm hưởng hào hùng, ngân rung phím nhạc
Tên những con đường khúc hát lưu danh
Anh đón em về miền Bắc Từ Liêm
Trên những con đường thênh thang mới mở
Đường bốn mùa xuân tươi hồng rạng rỡ
Trẻ trung như nhựa sống mảnh đất này
Những con đường đi tới tương lai…
Giờ đây, Âm vang những con đường đã trở thành bài ca truyền thống của người dân Bắc Từ Liêm. Và như là duyên nợ, cũng là niềm vinh dự của tôi đối với Thủ đô Hà Nội, đó là vào dịp kỷ niệm 1010 năm Thăng Long - Hà Nội, tôi được thành phố mời viết kịch bản, lời bình cho chương trình nghệ thuật tại lễ kỷ niệm sự kiện đặc biệt này. Cảm ơn Hà Nội, cảm ơn duyên tình âm nhạc đã ưu ái, nuôi dưỡng, vun đắp tâm hồn tôi, lưu giữ trong tôi biết bao kỷ niệm quý giá về Thủ đô văn hiến - Thành phố vì hòa bình.
PV: Xin cảm ơn nhà thơ về cuộc trò chuyện thú vị này.
Người Hà Nội
https://nguoihanoi.com.vn/nha-tho-le-canh-nhac-duyen-no-voi-ca-khuc-viet-ve-ha-noi_270218.html