Một thời đạn bom…
Trong tâm trí người Hà Nội, những thời khắc đẫm nước mắt nhưng đầy oanh liệt, hào hùng của tháng ngày “đánh giặc trên mâm pháo” chưa bao giờ phai mờ. Các bài học lịch sử trong nước và truyền thông đại chúng thế giới cũng chưa bao giờ thôi nhắc đến Hà Nội một thời đạn bom, mà trong đó bản anh hùng ca “Mùa đông năm 1946” và trận chiến “Điện Biên Phủ trên không” cuối năm 1972 đã sống trong ký ức như những huyền thoại.
Quên sao được khi âm hưởng của bản Tuyên ngôn độc lập do Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc ngày 2/9/1945 vẫn vang vọng giữa trời thu Ba Đình lịch sử, thì Hà Nội lại bước vào cuộc chiến đấu mới trong thời khắc của dân tộc được ví như ngàn cân treo sợi tóc. Hưởng ứng Lời kêu gọi Toàn quốc kháng chiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh, mùa Đông năm 1946, Hà Nội lại sục sôi khí thế với tinh thần “Cảm tử cho Tổ quốc quyết sinh”, khởi đầu cho 9 năm trường kỳ kháng chiến của dân tộc. Ngày ấy - ngày 18/12/1946, Hà Nội trầm tư, yên tĩnh, phố xá thưa thớt, cửa nhà hai bên đường im ỉm đóng… Nhưng bên trong nhà, ban công, cửa sổ những mái nhà bằng đều trở thành vị trí chiến đấu. Tường trong nhà, ngoài sân, trên gác, đều đã được đục thành lỗ giao thông, mở đường đi từ buồng này sang buồng khác, nhà này sang nhà khác, đi suốt dãy phố dọc, luồn sang dãy phố ngang, tạo thành một trận địa chiến đấu liên hoàn. Đâu đâu cũng xuất hiện những dòng khẩu hiệu viết trên cửa, trên tường: “Sống chết với Thủ đô”, “Thanh niên thề sống chết với thành Hoàng Diệu”...
2.500 vệ quốc quân, 8.000 tự vệ chỉ có trong tay 2.250 cây súng, hầu hết là súng trường và rất ít đạn, với sự ủng hộ hết lòng của người Hà Nội, đã mạnh mẽ đối diện với một trung đoàn bộ binh, một trung đoàn xe tăng, thiết giáp, một tiểu đoàn pháo, một bộ phận biệt kích, một bộ phận dù, cùng với không quân và thủy quân, tổng cộng 6.500 lính chính quy cùng 7.000 kiều dân vũ trang Pháp. Lời thề quyết tử cho Hà Nội đã sống trong tim các chiến sĩ và nhân dân Thủ đô suốt 60 ngày đêm kiên cường giam chân địch ở Hà Nội (từ đêm 19/2/1946 đến đêm 17/2/1947) là “lời mở đầu” quan trọng cho Toàn quốc kháng chiến. Để từ đó vang lên khúc khải hoàn chiến thắng Điện Biên để trở về giải phóng Thủ đô 10/10/1954.
Ngày ấy - còn là ngày 18/12 với trận chiến “Điện Biên Phủ trên không” khốc liệt và hoang tàn cuối năm 1972. Vì âm mưu “đưa miền Bắc trở về thời kỳ đồ đá” mà Mỹ đã huy động gần 50% số máy bay B-52 (197/400 chiếc), gần 1/3 số máy bay chiến thuật (1.077/3.041 chiếc), 1/4 số tàu sân bay (6/24 chiếc) cùng nhiều tàu chỉ huy, tàu khu trục, tên lửa, radar... đến miền Bắc Việt Nam. 12 ngày đêm liên tục (từ 18/12/1972), người Mỹ đã rải trên 20.000 tấn bom xuống Hà Nội và Hải Phòng… Phố Khâm Thiên như bị san phẳng sau những trận mưa bom rải thảm xuống các nóc nhà. Con phố nức tiếng “phố ăn chơi” một thuở với những chiếu hát cô đầu thâu đêm, những bàn đèn lảng bảng khói, bỗng thành một vệt phố hoang tàn, đổ nát… Thế mà người Hà Nội vẫn kiên cường bám trụ Thủ đô, bắn rơi B-52, đập tan âm mưu “đưa miền Bắc trở về thời kỳ đồ đá”, rồi nén đau thương, len vào những hoang tàn đổ nát ấy để tìm lại và khơi lên những mạch nguồn cuộc sống…
Và một thời hòa bình
Những người chứng kiến đạn bom thời đó, hết thảy đều cảm nhận niềm tự hào ngấm trong từng mạch máu khi nhìn ngắm Hà Nội thay da đổi thịt từ những đổ nát năm xưa. Không ai ngờ, 27 năm sau trận mưa bom Giáng sinh ấy, ngày 16/7/1999, Hà Nội đã được UNESCO trao tặng danh hiệu “Thành phố vì hòa bình”. Phải tự tin nói rằng, để được chọn là 1 trong 5 thành phố tiêu biểu trên thế giới, đại diện cho khu vực châu Á - Thái Bình Dương nhận danh hiệu “Thành phố vì hòa bình”, Hà Nội đã đáp ứng hàng loạt tiêu chí khắt khe. Không chỉ có những đóng góp tích cực trong cuộc đấu tranh vì hòa bình cũng như trong sự nghiệp phát triển, xây dựng thành phố, mà Hà Nội còn có thành tích tiêu biểu về các hoạt động trong các lĩnh vực cải thiện đời sống người dân, thúc đẩy đoàn kết xã hội, phát triển văn hóa, giáo dục, giải quyết các vấn đề đô thị hóa, môi trường sinh thái, chăm lo giáo dục công dân và thế hệ trẻ… 27 năm có thể đã là 1/3 quãng đời một con người, nhưng với sự phát triển của một mảnh đất, một thành phố thì quãng thời gian đó chỉ như một gang tay, một cái chớp mắt. Thế mới thấy sức sống mãnh liệt, sự vươn lên của một Thủ đô kiên cường.
Sức sống ấy tiếp tục được khẳng định trong từng bước chân dựng xây của người Hà Nội hôm nay. Bởi đến thời khắc này - 20 năm sau ngày được UNESCO trao tặng danh hiệu, Hà Nội vẫn tự hào là Thủ đô duy nhất của khu vực châu Á - Thái Bình Dương được vinh danh "Thành phố vì hòa bình". 20 năm này chứng kiến bao đổi thay của Hà Nội, cả về diện tích (năm 2008, Hà Nội được mở rộng địa giới hành chính với quy mô từ 924km2 lên 3.344km2), lẫn dân số, tăng trưởng kinh tế, quốc phòng, an ninh, văn hóa… Hà Nội hôm nay đã khoác lên mình chiếc áo mới với những đổi thay ngoạn mục khi giữ vai trò là đầu tàu kinh tế của các tỉnh phía Bắc. Thu hút vốn đầu tư nước ngoài tăng theo từng năm, thành phố cũng là địa điểm của 1.600 văn phòng đại diện nước ngoài, 14 khu công nghiệp cùng trên 1,6 vạn cơ sở sản xuất công nghiệp… Hàng loạt công trình, tòa cao ốc, khu đô thị mới hình thành cùng những con đường xuyên tâm, những cây cầu, tuyến phố được nâng cấp, mở rộng cho thấy sự phát triển về mọi mặt kinh tế - xã hội… Phố Khâm Thiên năm nào, giờ đã trở thành khu phố thương mại sầm uất nhất nhì Thủ đô, không ai còn nhận ra vết tích của đạn bom, sầu thảm vương trên những mái phố cũ.
Đáng nói hơn là Hà Nội đã trở thành trung tâm kết nối các giá trị toàn cầu, đã thiết lập quan hệ hợp tác hữu nghị với hơn 100 Thủ đô, thành phố của các nước và vùng lãnh thổ trên thế giới, tham gia tích cực, có trách nhiệm tại nhiều diễn đàn quốc tế quan trọng… Nhiều hội nghị quốc tế được tổ chức ở Hà Nội, trong đó có Hội nghị cấp cao APEC vào năm 2006, Diễn đàn Kinh tế thế giới về ASEAN, ASEM, IPU-132… Gần đây nhất, danh xưng hòa bình, điểm đến hữu nghị một lần nữa được khẳng định khi Hà Nội được lựa chọn làm địa điểm tổ chức Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ - Triều Tiên lần thứ hai. Hà Nội hôm nay thường được báo chí quốc tế nhắc đến như một cầu nối hòa bình, nơi đặc biệt an toàn, nhất là đối với các chính khách.
Vậy là, sau gần nửa thế kỷ hàn gắn vết thương chiến tranh và hội nhập thế giới, Hà Nội đã chạm đến những rạng rỡ của ngày hôm nay. Bởi người Hà Nội muôn đời vẫn thế, tinh tế, hào hoa nhưng kiên cường, lạc quan và đầy niềm tin. Cái khí thế của thuở giữa đạn bom xưa “Em vẫn đạp xe ra phố, anh vẫn tìm âm thanh mới. Bài hát đôi ta là khúc quân ca, là ước mơ xa hướng lên Ba Đình” vẫn chảy mãi trong huyết quản người Hà Nội hôm nay để bước tiếp những bước chân hào hoa ra với bạn bè quốc tế.
Nhật Anh/Người Hà Nội