Tháng ba. Mưa bụi, nắng non với hoa xoan. Một loài hoa cứ lặng lẽ hương trong sự không mong chờ. Bởi cái rét ngọt cứ day dứt rồi dùng dằng chưa chịu hết, màu trời thì đùng đục, lây phây mưa bụi. Có ai mà hoài hơi ngẩng cổ nhìn hoa xoan tím ngát với mùi thơm nồng nồng hăng hắc. Hoa xoan âm thầm nở rồi tàn khơi gợi niềm trắc ẩn mông lung: “Bữa ấy mưa xuân phơi phới bay/ Hoa xoan lớp lớp rụng vơi đầy”.
Tháng ba, hoa xoan nở rộ. Ngoài sân đình, cờ phướn bay bay, trống hội thúc giục. Đám rước kiệu đi trên con đường làng hoa xoan tím bỗng thấy nao nao trong lòng. Cánh hoa mong manh nhỏ bé cứ hồn nhiên tím, thơm nhẹ trong những vòm xanh. Hình như gió xuân lay động cho làn hương khẽ chạm vào lòng người một cảm xúc dịu êm. Hương hoa xoan trộn vào hương hoa chanh, hoa bưởi lan tỏa khắp vườn, loang ra đường làng ngõ xóm. Ừ nhỉ, đây một loài hoa nó có như là để đánh dấu, gọi tên tháng, tên mùa.
Làng ngày xưa trồng nhiều cây xoan lắm. Xoan trồng trên đường đi lối xóm, cạnh hay ở góc vườn, bờ ao... Cây xoan trồng bằng quả, đầu tiên người ta chọn hạt để ươm giống, khi có cây con giống thì bứng ra trồng ở những vị trí định sẵn. Gặp đất màu, cây xoan lên nhanh lắm, cành vươn cao tự nhiên, vỏ thân cành màu tím sậm. Đám trẻ trâu rất thích cây xoan, leo trèo chọn lấy cành có chạc hình chữ Y để làm súng cao su. Những ngày mưa rả rích tháng bảy trẻ con không đi chơi được, ngồi ở hiên nhà, dùng quả xoan làm đạn nhằm bắn thân cây cau đang đứng chịu mưa “bách phát bách trúng”. Còn nhớ khi tôi đến tuổi 15, ông nội trồng một rặng xoan ở bờ ao với dụng ý sau này cho cháu đích tôn làm nhà khi có gia đình riêng. Thật là cảm động, người lớn luôn nhìn xa và lo xa thế đấy. Ngày ấy, thanh niên trước ngày nhập ngũ thường trồng một cây xoan sau vườn nhà như một hình tượng của sự vươn lên dẻo dai bền vững cho cha mẹ nhìn cây đỡ nhớ con đang ngoài mặt trận. Cây xoan ấy được mọi người chăm bón lên xanh, tươi tốt. Lòng người ở nhà cũng vì thế mà an vui với công việc ruộng đồng…
Gỗ xoan rất tốt, dẻo dai và bền chắc, có khả năng chống mối mọt cao… nên thường được sử dụng làm những vật dụng trong nhà như bàn, ghế, giường… rồi cả cột, kèo. Xưa, để mua cặp cây gỗ xoan đều và
thẳng làm cặp xà quá giang, bố mẹ tôi phải mất mấy ngày đi xa mới chọn được cây ưng ý. Dỗ cho ba đứa con thơ ngủ ngon rồi khép cửa cùng vợ chồng người em họ đi chặt hạ và kéo gỗ về. Hồi ấy, phương tiện giao thông hiếm, đến xe cải tiến cũng không có mà thuê nên bố mẹ tôi chọn sông Cái làm đường vận chuyển. Và suốt đêm, bốn người rét mướt kéo gỗ dọc bờ sông hun hút gió bấc thổi. Đến hai giờ đêm đói quá, mẹ tôi là người chúa sợ ma, cũng phải một mình lần mò trong đêm khuya khoắt về nhà nấu cơm để mang ra tiếp sức đưa gỗ về ngâm trong ao. Sáng hôm sau bố tôi vẫn đi dạy học và mẹ vẫn đi làm bảo đảm đủ ngày công hợp tác xã.
Những ngôi nhà hình hộp như khối bê tông vuông vức hiện nay không cần phải xà quá giang trạm trổ nữa. Đường làng ngõ xóm đổ bê tông phẳng lỳ, vườn ao được bơm cát vào lấp đầy lấy chỗ làm nhà nên cây xoan không có đất “dụng võ”. Ngày nay, cây xoan thưa vắng lắm, mùa hoa xoan không có mùi thơm nồng nồng hăng hắc thấy nhơ nhớ. Thương một loài hoa nở tím nhắc đúng tên tháng, tên mùa.
Tháng ba. Mưa bụi, nắng non và hoa xoan. Tôi vẫn mong chờ hoa xoan như một người bạn thiếu thời với bao nhiêu kỉ niệm thao thiết.
NHN
https://nguoihanoi.com.vn/voi-day-hoa-xoan_271769.html