Những năm thập kỷ 70, ta có thể dễ dàng mua được những viên bi đất sét qua lửa, sơn nhiều màu xanh đỏ, được bày ở các hàng xén chợ quê, cho đến các chợ thị thành. Những viên bi được nặn bằng tay, dĩ nhiên có nhiều viên méo xẹo, đó cũng là lý do để những lần tiết kiệm được tiền quà sáng, ta đi mua bi, và ngồi rất lâu trước rổ bi ngoài chợ lựa những viên bi tròn trịa.
Ảnh minh họa
Chơi bi có mùa, trên lý thuyết thì vào mùa khô, sân bãi khô ráo thoáng đãng. Nhưng có lẽ với lũ trẻ chúng tôi mùa hè vẫn là mùa của những trò chơi . Bởi vì được nghỉ hè không phải đến trường suốt mấy tháng trời.
Khi những chú ve sầu bắt đầu kêu râm ran dưới những tán lá, báo hiệu một mùa bi bội thu. Lũ trẻ chúng tôi bắt đầu lục tìm những chai thủy tinh đựng bi để dưới gầm giường hoặc xó nhà , ở những vị trí có thể tránh xa con mắt kiểm soát của phụ huynh.
Thế giới của bọn trẻ con sống trong những khu nhà tập thể. Luôn có những tay đầu cơ tích trữ và rất tháo vát trong kinh doanh. Món hàng được đem ra trao đổi và kinh doanh đây chính là những viên bi. Theo tỷ giá mà tôi còn nhớ được vào những năm đó, cứ 50 viên bi đất sơn màu, đổi được một viên bi cái đá trắng. 100 viên bi đất đổi được một viên bi cái bằng đá xanh. Riêng loại bi đặc biệt là bi ve ( bi thủy tinh có trái khế nhiều màu ở giữa) thì thực sự là món đồ xa xỉ. Mỗi viên bi ve đẹp đẽ có thể đổi lấy rất rất nhiều bi con bằng đất, kèm thêm một cuốn truyện tranh cũ, cái nạng giàn thun... nhưng cũng còn tuỳ thuộc vào mối quan hệ thâm giao đến cỡ nào giữa các đối tác.
Trò chơi bi, bắt buộc phải có viên bi cái. Những viên bi con bằng đất nặn sơn xanh đỏ chỉ để chung độ và trả nhau khi thắng thua thôi. Viên bi cái là bi ve thi quá chuẩn rồi, nhưng như đã nói trên, không phải đứa nào cũng sở hữu món luxury đó. Chỉ vì vậy, nên chúng tôi phải tự sản xuất những viên bi cái, bắng chất liệu đá xanh.
Vì sao phải làm bi cái bắng đá xanh ? Đơn giản vì nó bền. Ngày xa xưa, vua chúa sống trong cung điện thành quách xây bằng đá xanh trường tồn vĩnh cửu. Vậy hà cớ gì mà những viên bi của lũ trẻ chúng tôi lại không làm bằng đá xanh nhỉ. Công đoạn sản xuất bi cái chiếm khá nhiều thời giờ, tất nhiên là vào những lúc nhàn rỗi ko phải học bài và giúp việc nhà. Trước tiên, phải chọn đá để làm bi. Đá xanh được chọn kỹ càng không khác gì ông Michenlangelo chọn đá để tạo hình tác phẩm điêu khắc. Đá phải mịn, ko có thớ, để tránh bị nứt vỡ sau này. Nguồn kiếm đá ở những công trường, hay những đoạn đường đang xây dựng. Lựa kiếm những viên đá kích cỡ bằng phân nửa bao diêm, khối vuông. Sau đó về dùng dao , dùng búa ghè đẽo dần cho ra dạng gần thành hình cầu tròn. Thế rồi mài thô cho nhẵn nhụi những góc cạnh. Còn nhớ cảnh hồi đó, một đám túm năm tụm ba ngồi chổng mông vào nhau ở những đầu hồi nhà tập thể, ngồi xì xoẹt mài bi đá trên nền xi măng , lâu lâu lại có thằng lấy tay áo đưa lên quẹt lau mũi xanh thò lò...
Khi viên đá đã tạm thành hình , bây giờ mới bắt tay vào công đoạn gia công tinh sửa, muốn vậy phải có dụng cụ. Đơn giản nhất là hai cái vỏ con ốc nhồi, đập và mài phẳng đít ốc, đặt viên đá vào giữa hai cái trôn ốc, và hai tay xoáy ngược chiều. Vừa xoáy vừa thổi bụi đá bay trắng cả mi mắt, khổ sai lắm. Cuối cùng thì viên bi đá cũng hình thành , tròn trịa và hoàn hảo. Bạn muốn nó bóng bảy hơn ? Cũng đơn giản thôi, tụi tôi kiếm hai cái vỏ lọ thuốc Peniciclin, bôi chút xíu mỡ ăn vào viên bi đá, rồi dùng hai cái miệng vỏ lọ thuốc đó xoáy viên bi một chập nữa. Xong ! Tiếp tục chặng khổ sai cực hình để sản xuất viên tiếp theo. Xin đừng nản chí, bởi vì mỗi viên bi đá đổi được 100 viên bi con.
Cho đến tận bây giờ tôi vẫn nhớ tiếng xoáy bi đá ken két lẫn trong tiếng ve kêu ram ran, những buổi trưa hè tuổi ấu thơ...
Lê Nguyên Khôi/Người Hà Nội
http://nguoihanoi.com.vn/nhung-vien-bi-tuoi-tho_257582.html