Tôi bị đánh thức bởi tiếng ve đầu mùa trên cây sấu xòa tán vào ban công cửa sổ. Ngồi dậy dụi mắt nhìn ra, ánh nắng hanh vàng đang nhảy nhót trên cây lá, óng ánh trong mắt sương mai. Những chùm sấu non đang cố vươn mình uống hết những tinh khôi ban mai ngày mới. Mùa hạ đến rồi chăng? Bất chợt lòng tôi chùng xuống, cảm giác thao thiết nao nao nỗi nhớ nhà, nhớ ngoại diết da.
Nhà ngoại tôi ở đất Phùng – vùng ngoại ô thành phố, nơi có những đồng bãi quanh năm ngập tràn màu xanh của lúa ngô, khoai, sắn... Ngay từ nhỏ tôi đã được thưởng thức nhiều món ăn ngon của ngoại. Lần thì ngoại cho tôi ăn cơm cá kho với sung bùi bùi mặn mặn, lần thì cơm trứng chưng vàng ngậy thơm ngon, lần thì thịt rang tương đầm đầm, béo mỡ vương hương đậu rang phảng phất mùi nắng hạ... nhưng hơn hết tôi vẫn thích ăn cơm búp khoai kho của ngoại. Cái vị ngầy ngậy, man mát khi búp khoai kho mục nhừ chạm vào đầu lưỡi cùng hương thơm dịu nhẹ chua thanh của những trái sấu non đầu mùa.
Là món ăn dân dã, bình dị nhưng hương thơm búp khoai kho quấn quýt theo tôi từ ấu thơ cho đến bây giờ. Không phải lúc nào trong năm muốn ăn món này là có thể làm được, ngay cả trong suốt thời gian trồng khoai sọ tía cũng không phải lúc nào thích ăn búp khoai kho là rẽ bẹ cây ra bẻ búp lá non mang về nấu. Ngoại bảo nếu bẻ búp lá để ăn như thế, khoai sẽ không cho củ nhiều và mập tròn với vị béo bùi chính vì vậy mà chỉ có những ngày gần thu hoạch mới được ăn búp khoai kho. Món ăn tưởng chừng đơn giản, dân dã lại trở nên hiếm hoi bởi chỉ có hơn tuần trong tiết giao mùa. Cả nương khoai của ngoại tôi cũng chỉ được thưởng thức vài bữa búp khoai kho là cùng.
Buổi giao mùa cuối xuân đầu hạ gọi nắng, gọi mưa về. Những cơn mưa đầu hạ như dồn hết những tinh hoa của đất trời vào trong những đọt lá khoai tía cuối cùng nên búp cuốn tròn, xanh mướt, vạt nắng non vàng dịu trải vàng đồng ruộng cũng đủ để làm xanh già màu lá khoai, đủ để những bẹ khoai bay hết lớp phấn trắng, rõ nguyên một màu tím tía, nhăn nheo héo rũ, giạc bẹ. Đây cũng chính là lúc niềm vui mong chờ của ngoại với niềm tin nương khoai sẽ lại được mùa. Trước những ngày dỡ khoai lấy củ, từ sáng sớm ngoại tôi đã lúi húi bên những hàng khoai tía bẻ những búp lá cuốn chặt non tơ, mỡ mang về phơi dưới nắng. Khi búp lá khoai đã khô nhựa, héo mền, deo dẻo có thể cuộn tròn như chiếc bích quy trứng nhện ngoại mới mang đem kho. Nồi búp khoai kho của ngoại rất kì công và biến tấu theo nhiều kiểu. Lúc thì ngoại kho với mấy trái khế chua, thái lát mỏng, bát tóp mỡ, cùng mấy con rô đồng nướng thơm phưng phức, khi thì ngoại kho với mấy miếng tai chua khô, lạng thịt ba chỉ cùng dăm bảy con cua lột mang, bỏ yếm rửa sạch, rồi có hôm ngoại lại kho với quả dọc nướng chín bỏ vỏ, bỏ hạt, vài miếng xương sườn lợn, dăm con trạch chấu rán vàng… nhưng tôi vẫn thích nhất ngoại kho búp khoai với tóp mỡ, dăm quả sấu non cùng mớ tôm riu.
Mớ tôm riu ngoại mua chợ đình vẫn còn búng chân nhảy loạn xạ. Phi củ hành cho thơm nức mũi ngoại cho tôm vào rang thấm mắm muối, rồi đổ tôm lên trên lớp tóp mỡ đã dải đều đáy nồi, sấu non ngoại đập dập xếp trên tôm và cuối cùng ngoại cho búp khoai trên cùng. Gia vị cho nồi búp khoai kho chỉ là một giuộc tương pha thêm bát nước mưa là đủ. Ngoại cẩn thận lấy hai nan cật tre gài chéo ép búp khoai xuống để khi kho không bị bùng trào và búp khoai thấm gia vị đều hơn. Nồi búp khoai chỉ nấu lửa to đến khi sôi rồi chỉ để lửa liu riu âm ỉ, thi thoảng mở vung rưới lên thìa mỡ nước nhưng tuyệt đối không được chạm thìa hay đũa vào nồi búp khoai kho. Ngoại nói nếu chỉ cần lấy đũa chạm vào búp khoai lúc đang kho thì lúc ăn sẽ bị ngứa cổ rất khó chịu. Rưới ba hay bốn lần mỡ nước đến khi nồi búp khoai chỉ còn sền sệt là ngưng lửa. Trước khi tắt bếp ngoại cho hành lá và rau răm thái nhỏ rắc lên trên. Nhấc nồi xuống mở vung cho nguội dần. Ngoại lấy đũa gắp nhẹ nhàng từng chiếc búp khoai ra đĩa, rồi múc tôm riu cùng tóp mỡ lên trên, trông từng chiếc búp khoai màu xanh rêu bên ngoài vẫn săn nguyên nhưng bên trong đã chín mềm mục tỏa ra hương thơm chua thanh của sấu non, ngọt ngon của tôm riu, dìu dịu của tương, béo ngậy của tóp mỡ, thơm nồng của dọc hành tươi và lá răm ngào ngạt cùng hương vị đặc trưng của búp non khoai tía, chỉ cần chạm nhẹ miếng búp khoai kho vào đầu lưỡi đã thấy sự quyến rũ đến lạ kỳ và nhớ mãi không quên.
Đã bao lần tôi theo nắng hạ về thăm nhà, thăm ngoại. Vẫn nơi đây con đường làng thân quen một thuở nhưng đâu rồi dáng ngoại đứng đầu ngõ như những ngày xưa chờ tôi mỗi buổi chiều tan lớp. Ngõ nhà ngoại cũng đổi khác, những khóm bách hợp cũng không còn, tất cả như đã cùng ngoại mờ theo mây khói sương chiều. Mắt rưng rưng, lòng nghèn nghẹn tôi nhớ bàn tay chai sần, ánh mắt hiền từ của ngoại cùng bát cơm nóng hổi có búp khoai tía kho tôm bên hiên nhà kẽo kẹt tiếng võng, phảng phất hương xưa của những chiều giao mùa đầu hạ.
Người Hà Nội
http://nguoihanoi.com.vn/giao-mua-nho-bup-khoai-kho_258927.html