Thơ lẩy tình tựa giọng đàn ngân khúc trong biến tấu của nỗi người từng trải sự. Những điểm nhịp dồn dâng qua nẻo khuất thân phận làm nên nhạc điệu thi cảm. Thơ Hồng Kiểm bắt nguồn từ mầm gieo theo bản ngã, tự nhiên mà hình thành giác độ chính mình giãi bày qua vần thức, tiềm chứa, thốt lên. Thơ Hồng Kiểm ngấm hồn cốt cổ thi, thi đường đối xứng. Thơ xảy biến, bất chợt quanh thế thấy, nghe đặng nhận được vị riêng. Thế giới sự vật tưởng chừng ngủ yên đâu đó, bỗng tỉnh giấc trong những ý thơ liên đới việc người. Thời gian hóa phép như Phật tính ở hồn thơ Hồng Kiểm. Bằng cách so sánh, chuyển hóa nỗi vui buồn thân kiếp từ tác giả đến đồng ngộ, tĩnh tâm, thông qua những mùa trời đất:
Duyên kiếp đẩy đưa khéo tình cờ
Cái buổi ban đầu ngỡ trong mơ
Cà phê điểm hẹn vương tơ nhện…
(Giấc mơ hoa)
Thơ hóa giấc mơ ảo mộng được tạo tỉnh, choàng dậy, nắm bắt thời cơ hiện ẩn trong ý niệm. Thơ Hồng Kiểm thường trực vốn như thời khắc sinh cứ chập chờn lẽ vô thường, ví thể:
Gió thu man mác gợn buồn vương
Đồng tiền xoay tít lẫn yêu thương
Xưa nay sao gọi tên là bạc
Tin không hai nghĩa chữ vô thường
(Vô thường)
Thơ luật thi mang vẻ so sánh, giàu ẩn dụ, tuy không có gì thật mới, nhưng bằng cách nói gọn, giàu chất gợi rung mà thơ xưa vẫn làm như vậy.
Thơ Hồng Kiểm, thơ viết về mùa, về tình đôi lứa, về vẻ đẹp trời đất trên những bước thăng trầm từng thấu nghĩa, truyền cảm đó vào thơ, bắt vần theo cảm giác ngày trước, nói đúng hơn là thuở thời tác giả đã từng. Thế giới thiên nhiên bừng nở, quẩn quơ trong “tiếng lòng” nhậy sắc:
Tiếng lòng gửi đến nơi đâu
Nhìn hoa cánh tím nhớ màu yêu thương
Nón nghiêng che nỗi vấn vương
Trời se se lạnh soi gương thẹn mình
(Tiếng lòng)
Ưu điểm trong thơ Hồng Kiểm với vẻ chân thật có gì nói thế, nói theo cách của người nhiều suy nghĩ, hiểu và thương người, hồn nhiên trước người. Bởi vậy, thơ ông đậm đà nghĩa cử. Lặng nghe mấy vần lục bát đầy chất thi ca, đẹp đến khó cưỡng:
Tựa chiều hè đứng lan can
Cầu Rồng còn đó sông Hàn vẫn đây
Người đâu? Giọt sững cuối mây
Thảng nghe sợi tóc trắng đầy chiêm bao
(Nghe chiều)
Thơ tạo cảm, tạo giác, tạo hình, tạo tiếng, tạo phía thổn thức bên trong. “Chiều đứng”, “giọt sững”, nghe được chân mây, chân tóc trắng đầy lên ngóng đợi, ngóng đợi hóa chiêm bao.
Bốn câu thơ thần bút, câu nào cũng khắc đầy hình ảnh liên tưởng. Liên tưởng xa, gần làm ra bất ngờ. Hồng Kiểm “nghe chiều”, có đôi khi vài nét chấm phá mà thảy sáng, thành trạng thái biểu cảm lạ.
Thơ Hồng Kiểm tự thân viết bằng cảm giác, tự thân về quê hương, đất nước mình qua tinh thần Việt, lõi thơ Việt, trong sáng và lành mạnh.
“Khúc tâm tình” được nhà thơ gói trọn trong bài đồng dao ý nghĩa, chân thực: “Cây đề và mùa xuân”, gửi đến khúc lẩy tỉnh như nhiên:
Một nàng tiên nữ
Tuổi xuân đương độ
Chắc duyên kỳ ngộ
Trời thả dây se
Có duyên mới đến được với nhau. Nhờ duyên trời định Hồng Kiểm đã đến được với dây tơ se vào thơ. Thơ ông hóa tiếng đàn điệp khúc ngân vọng…
Vũ Xuân Hoát/Người Hà Nội