Vừa mới ra mắt cuối năm 2020, tháng 6/2021 tiểu thuyết Gió bụi đầy trời đã được tải bản.
Đoàn kết triệu người như một
Bối cảnh lịch sử tác giả lấy làm nền cho tiểu thuyết Gió bụi đầy trời (Nxb Hội Nhà văn) chỉ khoanh lại trong vòng chưa đầy một năm (từ sát ngày Tổng khởi nghĩa đến thời điểm Chủ tịch Hồ Chí Minh lên đường sang Pháp bàn thảo về một Hiệp ước mới trong quan hệ của hai nước Việt - Pháp, tháng 5/1946). Thời gian được nén chặt, không gian được mở rộng, hoàn cảnh được cô đặc các xung đột, mâu thuẫn; các nhân vật tham gia sự kiện lịch sử đủ các lực lượng, đảng phái, khuynh hướng tư tưởng, tham vọng. Bàn cờ chính trị thế cuộc phức tạp, rối ren hơn bao giờ hết. Vận mệnh đất nước như ngàn cân treo sợi tóc. Trong thời điểm ngặt nghèo ấy cần thiết xuất hiện một thiên tài.
Lãnh tụ Hồ Chí Minh như một vị cứu tinh của dân tộc hiện diện trong bước ngoặt lịch sử vĩ đại. Phẩm tính lỗi lạc của Hồ Chí Minh trước hết là khả năng đoàn kết toàn dân triệu người như một, hướng vào chỉ một mục đích bảo vệ nền độc lập vừa dành được. Lãnh tụ Hồ Chí Minh, hơn ai hết là người liên tài, biết chiêu hiền đãi sĩ để tập hợp, củng cố, phát huy sức mạnh của lực lượng toàn dân tựa vững trên tinh thần yêu nước. Có thể nói không ai có sức mạnh thuyết phục người khác đi theo lý lẽ, sức mạnh của cái đúng như lãnh tụ Hồ Chí Minh, vì Người biết nhân lên tiềm năng của mỗi cá nhân và thực sự tôn trọng họ. Cứ xem cách lãnh tụ Hồ Chí Minh thuyết phục cựu hoàng Bảo Đại, chúng ta thấy rõ cái tâm và cái tầm của Người. Cứ xem cách lãnh tụ Hồ Chí Minh mời được các chí sĩ, các bậc túc nho như Huỳnh Thúc Kháng hiến sức, hiến kế cho chính quyền mới đủ thấy tài trí anh minh của Người suốt đời chỉ có một ham muốn đất nước được độc lập, nhân dân được hưởng hòa bình, ấm no, hạnh phúc. Cứ xem cách lãnh tụ Hồ Chí Minh ứng xử với đối phương từ Lư Hán, Tiêu Văn (các tướng lĩnh Tàu Tưởng đem quân vào giải giáp quân Nhật), đến các tướng lĩnh Pháp như D’Argenlieu, Pigon, Jean Sainteny, Cédile... đủ thấy lãnh tụ Hồ Chí Minh là nhà ngoại giao tài ba lỗi lạc. Thời điểm nước sôi lửa bỏng ấy, các đảng phái với những đại diện của mình như: Nguyễn Hải Thần, Vũ Hồng Khanh, Nguyễn Tường Tam, Chu Bá Phượng... không phải không có tham vọng soán ngôi sục sôi, dành quyền bính chính trị. Nhưng trước lãnh tụ Hồ Chí Minh, họ đều thúc thủ, cuối cùng phải “tìm chỗ khác chơi”.
Tiểu thuyết Gió bụi đầy trời là tập đầu trong trường thiên tiểu thuyết về lịch sử Việt Nam nửa sau thế kỷ XX của nhà văn Thiên Sơn.
Lãnh tụ Hồ Chí Minh và Võ Nguyên Giáp là những nhân vật có hào quang trong tiểu thuyết Gió bụi đầy trời. Nhưng hình tượng lãnh tụ Hồ Chí Minh sẽ không thật tròn đầy nếu thiếu đi mối liên hệ máu thịt với sức mạnh của tập thể các đồng chí đảng viên trung kiên, trí tuệ mẫn tiệp, đạo cao đức trọng như: Trường Chinh, Võ Nguyên Giáp, Phạm Văn Đồng, Lê Duẩn, Tôn Đức Thắng, Trần Văn Giàu, Tố Hữu, Trần Hữu Dực, Tôn Quang Phiệt... Mỗi người một vẻ, một cốt cách, số phận, tâm trạng, nhưng gặp nhau ở một điểm then chốt - tận hiến cho sự nghiệp chung. Mỗi nhân vật lịch sử như một thỏi nam châm lớn, cực mạnh có sức hút lẫn nhau cùng trong một từ trường cách mạng.
Sự thật lịch sử và hư cấu tiểu thuyết
Lịch sử Việt Nam thế kỷ XX, nhất là khoảng thời gian 1945-1946, đầy rẫy những biến cố lớn lao, hết sức phức tạp, quanh co, nhiều điểm mờ, nghịch lý. Tuy nhiên, với một nhà văn viết tiểu thuyết lịch sử thì nhiệm vụ chính lại nằm ở phía khác: “Viết về giai đoạn lịch sử vô cùng đặc biệt thời hiện đại, mong muốn của tôi là mở ra cái không gian bên trong của tâm tưởng các nhân vật, khám phá những bí ẩn phía sau các sự kiện quan trọng” (Lời đầu sách). Rõ ràng là, với nguồn sử liệu hiện nay, nhà văn không quá vất vả để tiếp cận sự thật lịch sử như trước đây. Nhưng để tái hiện được thấu cõi “cái không gian bên trong của tâm tưởng các nhân vật” tham gia các biến cố lịch sử thì lại không hề dễ dàng. Nhất định tác giả gặp khó khi viết tiểu thuyết lịch sử về khoảng thời gian lịch sử đầy ắp bão tố, ngặt nghèo này. Vì thế, trong trả lời phỏng vấn báo Văn nghệ Công an (số 516/ ra ngày 17/9/2020), tác giả đã hơn một lần nói đến cái “ba-ri-e” cần vượt qua khi viết là “vượt qua những thiên kiến”, “đứng trên mọi thiên kiến”, “vượt qua những thành kiến”, và “có một môi trường văn hóa cởi mở hơn”. Tôi hiểu, đó là đòi hỏi chính đáng về quyền được hư cấu của nhà văn trong sáng tác, đặc biệt trong phạm vi tiểu thuyết lịch sử. Khi tác giả đi vào “cái không gian bên trong của tâm tưởng các nhân vật” thì người đọc khó bắt bẻ đúng sai nếu chỉ so đo nó với sự kiện lịch sử, bởi sự kiện là khách quan, cảm nhận nó là chủ quan. Vì thế, khi viết Gió bụi đầy trời là cơ hội để tác giả thể hiện cái nhìn lịch sử từ một chủ thể xác định, chỉ căn cứ theo tâm lý, tâm trạng, tâm tưởng các nhân vật tham gia sự kiện để nhằm: “Khám phá những bí ẩn phía sau các sự kiện quan trọng. Từ đó giúp người đọc hình dung về sự phức tạp, đa chiều và sự giằng xé của các khuynh hướng tư tưởng chi phối đến dòng chảy lịch sử”. Nếu nhìn từ quan điểm này thì Thiên Sơn đã thành công trong tiểu thuyết lịch sử Gió bụi đầy trời.
Nếu cần chỉ ra một chỗ chưa làm người đọc thật sự hài lòng của Gió bụi đầy trời thì chính là tiểu thuyết còn thiếu nhân vật bình dân (bình thường); từ đầu đến cuối tác phẩm chỉ toàn thấy các nhân vật có tên tuổi thuộc các lực lượng xã hội được ghi vào sử sách. Vì thế, đọc xong có cảm giác thấy hao khuyết một phần cuộc sống phía dân dã muôn đời.
Tiểu thuyết Gió bụi đầy trời của Thiên Sơn vinh dự nhận giải Ba trong Cuộc thi tiểu thuyết lần thứ 5 (2016 - 2019) của Hội Nhà văn Việt Nam. Xin mở ngoặc, Gió bụi đầy trời, theo chia sẻ của nhà văn, là tập đầu trong trường thiên tiểu thuyết nhiều tập (dự kiến 5 tập) về lịch sử Việt Nam nửa sau thế kỷ XX, sẽ lần lượt ra mắt bạn đọc.
Người Hà Nội
http://nguoihanoi.com.vn/an-tuong-ve-tieu-thuyet-thuyet-gio-bui-day-troi_268085.html