Anh Nguyễn Văn Thiêm cho cá ăn
Ngay sau buổi giao ban báo chí ngày 25/9/2019, tôi cùng các đồng nghiệp tới UBND huyện Thanh Trì tìm hiểu về mô hình nuôi cá sạch khá đặc biệt này. Dẫn các nhà báo xuống thăm địa bàn nuôi cá “Sông trong ao” là hai cán bộ của phòng kinh tế huyện. Đến xã Đại Áng, chúng tôi đi tham quan khu ao rộng khoảng 10 ha với 15 bể nuôi cá lớn, anh Nguyễn Văn Thiêm, 42 tuổi, Giám đốc HTX Thủy sản công nghệ cao Đại Áng cho biết, khu vực này trước đây là ruộng trũng được chuyển đổi thành ao nuôi cá và anh đã đấu thầu với tiền thuê 300 triệu đồng/năm để triển khai mô hình “Sông trong ao”. Nhìn những bể nuôi dày đặc cá khi anh Thiêm cho cá ăn mới thấy, nuôi cá sạch theo công nghệ cao quả là một bước tiến mới của kinh tế nông nghiệp hôm nay.
“Sông trong ao” là mô hình nuôi cá sạch theo công nghệ của Mỹ, nhằm tạo dòng chảy ổn định trong một phạm vi hẹp bằng việc bơm tăng cường oxy vào các bể nuôi cá có chiều rộng 5m, chiều dài 25m. Trên khu ao cá rộng 10ha của anh Thiêm có 15 bể nuôi cá, mỗi bể có diện tích 125m2. Các bể này được xây bằng bê tông, một đầu cao, một đầu thấp như một máng nuôi cá, đầu bể có máy thổi hút khí, bơm nước vào tạo dòng chảy từ đầu cao đến đầu thấp (theo kiểu sông chảy trong bể) để cho cá được nuôi trong một môi trường nước vận động, giàu oxy. Bể có hệ thống sục khí và thu dọn phân cá lắng xuống ở cuối bể, tránh việc cá ăn phân thải ra như nuôi ở ao hồ bình thường, nên ruột cá sạch và thịt thơm ngon. Việc tạo dòng chảy với thói quen của cá là thích vận động bơi ngược dòng, nên cá nuôi ở đây thịt săn chắc hơn cá nuôi tự nhiên.
Anh Thiêm cho biết, việc nuôi cá sạch ở 15 bể xây (tổng diện tích 1.875m2) được đặt trên diện tích ao 10ha (100.000m2) để bảo đảm việc xử lý nước ao bằng vi sinh, loại bỏ khí thải, các chất tồn lưu ở đáy ao, dùng vôi làm trong nước và diệt khuẩn để tạo dòng chảy sạch vào các bể nuôi cá theo quy chuẩn môi trường nước sạch của công nghệ Mỹ. Nuôi cá trong bể cũng rất tiện cho việc thu hoạch cá và làm sạch môi trường ao. Thức ăn nuôi cá được sản xuất theo công nghệ Mỹ bảo đảm tiêu chuẩn VietGap. Các loại cá nuôi trong môi trường sạch này gồm: trắm, chép, rô phi, diêu hồng… trong đó cá rô phi là loại cá đang được thị trường tiêu thụ khá tốt.
Trước đó, anh Thiêm đã đi thăm một số mô hình nuôi cá “Sông trong ao” ở các nơi và liên hệ với một trường Đại học của Mỹ nơi phát minh ra cách nuôi này, họ đã cử một chuyên gia sang Việt Nam trực tiếp hướng dẫn cho anh Thiêm cách triển khai vào thực tế. Ông chuyên gia 70 tuổi người Mỹ này đã sang Việt Nam hơn chục lần để hướng dẫn cho một số địa phương mô hình nuôi cá “Sông trong ao” theo hợp đồng với Hiệp hội Đậu nành của Mỹ nhằm phát triển việc tiêu thụ thức ăn chăn nuôi của họ.
Cho đến nay, sau 1 năm hoạt động, HTX thủy sản công nghệ cao của anh Thiêm đã đầu tư vào khu nuôi cá “Sông trong ao” rộng 10 ha khoảng chục tỉ đồng cho thiết bị, máy phát điện và các loại máy móc khác, chưa tính tiền cá giống, tiền thức ăn chăn nuôi (riêng tiền thuê khu ao mỗi năm 300 triệu đồng). Anh Thiêm cũng cho biết, sản lượng cá thu hoạch đợt đầu tiên khoảng 70-80 tấn, việc nuôi cá sạch theo mô hình "Sông trong ao" đã chủ động điều chỉnh được lượng oxy trong nước, theo dõi được sự phát triển của cá và sớm phát hiện được bệnh tật của cá. Trước đây, theo cách nuôi cá truyền thống, tầng nước mặt bị nóng vào mùa hè và lạnh buốt vào mùa đông khiến cá lặn sâu, giảm ăn, chậm lớn, dễ mắc bệnh, ảnh hưởng đến năng suất. Còn với mô hình "Sông trong ao", nước thường xuyên lưu chuyển nên mát vào mùa hè và không bị lạnh vào mùa đông, lượng oxy đủ nên cá phát triển tốt hơn. Ưu điểm của mô hình nuôi cá “sông trong ao” là dễ quản lý môi trường, dịch bệnh và thu hoạch không vất vả.
Anh Thiêm cũng cho biết khó khăn, tuy chi phí nuôi cá sạch theo mô hình “Sông trong ao” lớn hơn chi phí nuôi cá ở các ao hồ bình thường nhưng giá bán cá ra thị trường hiện nay lại giống nhau vì người tiêu dùng nhiều khi cũng không phân biệt được đâu là cá sạch và cá không sạch để chọn lựa. Thời gian đầu, khi thu hoạch cá, anh Thiêm thường bán cho các thương lái, thời gian gần đây anh đã bán thêm được một lượng cá sạch cho một công ty chuyên chế biến thức ăn học đường, họ mời giáo viên các trường học (chủ yếu là trường dân lập) xuống tham quan thực tế mô hình nuôi cá “Sông trong ao”, cá nuôi theo tiêu chuẩn VietGAP. Hiện mỗi ngày cơ sở nuôi cá sạch của anh Thiêm có thể cung cấp cho thị trường từ 3-6 tấn cá.
Anh Thiêm cho biết thực trạng khó khăn trong tiêu thụ, có một số siêu thị trong thành phố đã đến lấy mẫu cá đi xét nghiệm theo quy chuẩn thực phẩm an toàn thấy bảo đảm, nhưng khi mua cá họ vẫn yêu cầu mua cá sạch theo giá cá bình thường với giá chiết khấu khá cao (tới 30%) và sau 3 tháng mới được thanh toán, vì vậy anh không muốn ký hợp đồng với họ. Trong khi thương lái vào mua cá ở cơ sở này, cân bao nhiêu trả tiền mặt ngay bấy nhiêu một cách sòng phẳng. Cho nên cá sạch nuôi theo mô hình “Sông trong ao” chưa vào được siêu thị có nguyên do như vậy. Có một nghịch lý, giá cá sạch ở cơ sở này bán giá cao thì hiện tại không bán được, còn bán theo giá bình thường ngoài thị trường thì không có đủ cá dể bán, nhưng bán như vậy thì lãi rất ít và nhiều khi không có lãi vì chi phí cho nuôi cá sạch cao hơn chi phí nuôi cá bình thường. Anh Thiêm giãi bày, vì cơ sở nuôi cá sạch này đang từng bước tiếp cận đi vào thị trường nên anh chấp nhận hy sinh lợi nhuận ban đầu để xây dựng thương hiệu và mở rộng việc tiêu thụ đến nhiều nơi.
Trao đổi với các nhà báo về những thành công ban đầu và khó khăn hiện tại của cơ sở này, chị Tuyết Anh, Phó Trưởng phòng Kinh tế, huyện Thanh Trì cho biết: “Với diện tích hơn 10ha và 15 bể lớn, có thể nói đây là mô hình nuôi cá “Sông trong ao” lớn nhất các tỉnh phía Bắc. Trước tiên phải nói anh Thiêm đã có một tình yêu lớn với mô hình này nên mới quyết tâm học hỏi và đầu tư lớn như thế. Đây là mô hình thí điểm nuôi cá sạch “Sông trong ao” lớn của TP. Hà Nội được sự hỗ trợ của huyện là 30% kinh phí cá giống ban đầu. Do cơ sở này ứng dụng công nghệ cao, chi phí lớn nên Huyện xác định trong 3-5 năm đầu tiên gặp khó khăn, huyện sẽ có sự hỗ trợ, mời Trung tâm giống Thủy sản về giúp đỡ kỹ thuật nuôi. Về việc tiêu thụ thì huyện yêu cầu đặt mục tiêu an toàn thực phẩm lên hàng đầu để xây dựng thương hiệu cá theo tiêu chuẩn VietGAP và cơ sở đã làm được”.
Hiện nay, sản lượng cá nuôi của HTX Thủy sản công nghệ cao Đại Áng có thể nâng lên nhiều hơn nữa, nhưng việc tiêu thụ cá sạch có nhiều bất cập. Chị Tuyết Anh cho rằng: Vấn đề khó khăn hiện nay là đầu ra, chúng ta phải tạo ra dòng sản phẩm có sự khác biệt thì mới có lợi nhuận khá. Năm đầu tiên đầu tư xây dựng hạ tầng nuôi cá sạch, cơ sở này đang trong quá trình tiếp cận thị trường thì việc hòa vốn cũng coi như một thành công. Việc hạn chế dịch bệnh của cá cũng là một vấn đề được cơ sở rất quan tâm trong năm đầu tiên. Huyện cũng đã tổ chức các hội nghị khách hàng để giúp cơ sở giới thiệu sản phẩm cá sạch “Sông trong ao”.
Nhìn lại những bài học thành công của kinh tế nông nghiệp ở Hà Nội thời gian qua, chúng ta có thể thấy một số kinh nghiệm khá nổi bật của huyện Thanh Trì. Cách đây nhiều năm mô hình trồng rau sạch trên địa bàn huyện chưa tạo được sự khác biệt lớn, chưa có lợi nhuận khá cho người trồng rau, nhưng qua việc kiên định tháo gỡ các khó khăn trong sản xuất và tăng cường tuyên truyền, đến nay qua thực tế tiêu dùng, sản phẩm rau sạch của Thanh Trì đã tạo nên sự khác biệt với thương hiệu được khẳng định. Chúng ta hy vọng mô hình nuôi cá sạch “Sông trong ao” của HTX Thủy sản công nghệ cao Đại Áng sau một thời gian đi vào thị trường sẽ khẳng định được thương hiệu cá VietGAP của mình như mô hình rau sạch VietGAP đã thành công của huyện Thanh Trì.
Nguyễn Việt Chiến/Người Hà Nội